Łódź leży w samym środku Polski, lecz jej duchowa tożsamość odbiega od stereotypowego wizerunku naszego kraju jako obszaru jednolitego wyznaniowo. Barwna historia miasta ufundowana została na jego wieloreligijności. Zgodne współżycie rzymskich katolików, prawosławnych, protestantów, mariawitów, jak również wyznawców judaizmu występowało tam na długo przed narodzinami współczesnego ruchu ekumenicznego i dialogu międzyreligijnego.
Od lat Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan ma w Łodzi charakterystyczny przebieg. Na początku (zazwyczaj w niedzielę wieczorem), podczas celebrowanej przez metropolitę rzymskokatolickiej mszy w archikatedrze homilię wygłasza rezydujący w mieście abp Szymon, stojący na czele prawosławnej diecezji łódzko-poznańskiej.
Z archikatedry jest tylko parę kroków do imponującego swoim strzelistym, neogotyckim kształtem kościoła św. Mateusza należącego do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego RP. Proboszcz tej świątyni jest stałym gościem tego nabożeństwa. W ławkach katedry można wówczas również spotkać trzeciego łódzkiego hierarchę – biskupa Starokatolickiego Kościoła Mariawitów. A także duchownych parafii polskokatolickich oraz ewangelicko-reformowanych.
Praktycznie ten sam skład gości pojawia się pod koniec tygodnia wieczorem podczas nabożeństwa ekumenicznego sprawowanego w okazałym, zbudowanym w stylu bizantyjsko-rosyjskim prawosławnym soborze katedralnym św. Aleksandra Newskiego. Tu z kolei wysłuchać można kazania metropolity rzymskokatolickiego.
Mówmy do siebie z miłością
W tym roku łódzkie obchody Tygodnia Ekumenicznego miały szczególny charakter, ponieważ stanowiły jednocześnie pożegnanie bratnich Kościołów chrześcijańskich z obejmującym archidiecezję krakowską abp. Markiem Jędraszewskim. Podczas kierowania przez niego metropolią łódzką relacje z Cerkwią prawosławną układały się znakomicie. W 2014 i 2015 roku obydwaj arcybiskupi wspólnie święcili pokarmy wielkanocne pod archikatedrą.
Przy okazji większych świąt w łódzkim soborze często gościli rzymscy katolicy, a duchowieństwo parafii prawosławnej odwiedzało łacińską archikatedrę. Biskupi obydwu Kościołów tradycyjnie spotykali się również rankiem w łacińską wigilię Bożego Narodzenia. W ubiegłym roku arcybiskup Szymon i duchowni soboru św. Aleksandra Newskiego uczestniczyli także w spotkaniu modlitewnym w łódzkiej hali Arena, stanowiącym formę przygotowania do Światowych Dni Młodzieży w Krakowie.
„Gdyby nie Gwiazda Betlejemska, nie spotkalibyśmy się tutaj. Czy nas dużo, czy mało – nie liczmy, bo przecież, gdzie dwóch albo trzech zbierze się w imię moje, tam ja będę pośród was, rzekł nasz Ojciec Niebieski. A tutaj, do znanego nam miejsca, przyszliśmy powiększyć naszą duchową rodzinę, o bliskich, znajomych, ale też nieznajomych” – mówił w rzymskokatolickiej katedrze abp Szymon. Przypomniał też fragmenty tegorocznego orędzia papieża Franciszka na Światowy Dzień Pokoju mówiące o tym, że wszelkie spory i konflikty pojawiające się nieuchronnie pomiędzy ludźmi powinny być przezwyciężane poprzez dialog, szacunek i szukanie Boga, a nie gniew i przemoc.
Wątek zasygnalizowany przez arcybiskupa prawosławnego podjął tydzień później, podczas kazania w czasie nabożeństwa w soborze, abp Marek Jędraszewski. „To piękne, że nasze ekumeniczne nabożeństwo składa się z psalmów, czytań z Pisma Świętego i natchnionych tekstów duchowych. Bo właśnie w takim języku powinni przemawiać do siebie chrześcijanie z bratnich Kościołów. Ale też musimy pamiętać, aby Słowo Boże wykorzystywać do tego, aby zwracać się do bliźniego, z którym coś nas różni z miłością. Bo zbyt często działo się tak, że Słowo to używaliśmy wyrywkowo, po to, aby nie podbudować, ale pognębić tych, z którymi się nie zgadzaliśmy” – stwierdził łódzki metropolita.
Wielowyznaniowa pomoc
Łódzka cerkiew katedralna należy do unikatowych świątyń nie tylko z uwagi na oryginalną architekturę, kojarzącą się raczej z Belgradem, Sofią lub Odessą niż typowym miastem w Polsce. Gdy w XIX wieku trwał dynamiczny rozwój Łodzi, a Cerkwi przybywało wiernych, budowę prawosławnej świątyni sfinansowali przedstawiciele społeczności żydowskiej, ewangelicy oraz rzymscy katolicy. W komitecie budowy znaleźli się znani łódzcy fabrykanci, którzy sami nie byli wyznawcami prawosławia, m. in: Karol Scheibler, Juliusz Heinzel oraz Izrael Poznański. Autorem projektu architektonicznego był katolik – miejski architekt Hilary Majewski, który zresztą wykazał się znakomitym wyczuciem wschodniochrześcijańskiej sztuki sakralnej.
Kilkanaście lat później, w bliskim sąsiedztwie świątyni zbudowano w Łodzi kolejną cerkiew – Świętej i Równej Apostołom Księżnej Olgi. Jeszcze pod koniec XIX otworzono tam ochronkę dla sierot i dzieci ubogich rodziców. Niezależnie od wyznania objęto dzieci edukacją, serwowano ciepłe posiłki oraz organizowano zajęcia dodatkowe. Ochronka, stanowiła formę wdzięczności łódzkiej społeczności prawosławnej za pomoc, którą ta doświadczyła od przedstawicieli innych wyznań obecnych w mieście. Placówka przetrwała aż do II wojny światowej. W jej trakcie parafia prawosławna udzieliła pomocy skazanej na zagładę łódzkiej społeczności żydowskiej, wystawiając ratujące życie świadectwa chrztu.
Współczesną Łódź trudno wyobrazić sobie nie tylko bez ulicy Piotrkowskiej i rewitalizowanej, XIX-wiecznej architektury przemysłowej, ale także, bez wież i kopuł świątyń różnych Kościołów chrześcijańskich. Co najważniejsze, nie stanowią one tylko pomników zamierzchłej przeszłości, ale wciąż rozbrzmiewają zgodnym tonem modlących się z Chrystusem, aby „wszyscy stanowili jedno”( J 17, 21).
Dziś świętujemy...