Rola kobiet i mężczyzn w Kościele jest bez wątpienia kwestią kontrowersyjną, przedmiotem wielu sporów. Na porządku dziennym są w tym kontekście ataki radykalnego feminizmu. Z pewnością istotne jest określenie przestrzeni partycypacji kobiet w Kościele. Niemniej ta licząca dwa tysiąclecia instytucja, zarówno ludzka, jak i boska, nie powinna podlegać demokratyzacji wzorem wielu innych instytucji obywatelskich. Dlaczego? Dlatego, że demokracja, jeśli jest zgodna z prawem naturalnym, służy kształtowaniu relacji między istotami równymi sobie, między ludźmi. Natomiast Kościół został założony z woli Jezusa Chrystusa (a między Bogiem a człowiekiem nie może być mowy o symetrii). Tym samym jakiekolwiek zmiany powinny zawsze zachodzić w kontekście Objawienia i w perspektywie Stwórcy.
Jeśli przyjrzeć się historii, wiele źródeł świadczy o tym, że kobiety odgrywały niezwykle ważną rolę w głoszeniu Dobrej Nowiny. Od kiedy Jezus rozpoczął publiczną działalność, szła za nim grupa kobiet, które zasilały szeregi pierwszych wiernych. Po zmartwychwstaniu Chrystusa mężczyźni i kobiety współpracowali ze sobą, w różnych rolach, w transcendentym celu: by nieść Ewangelię do najdalszych zakątków świata. We wczesnym chrześcijaństwie kobiety spełniały różne funkcje, które przyczyniły się do budowania i umocnienia pierwszych wspólnot, a tym samym rozprzestrzeniania nauczania Jezusa w całym Cesarstwie Rzymskim.
Ten krótki post ma dwojaki cel: z jednej strony chcę pokazać, jak istotną rolę odgrywały (i nadal odgrywają!) kobiety na przestrzeni liczących dwadzieścia wieków dziejów Kościoła, a z drugiej zaproponować, w zgodzie z tradycją, miejsca działania odpowiadające potrzebom naszych braci. Mam nadzieję, że z pożytkiem dla wszystkich.
1. Kobiety dobrodziejki
Były to kobiety, które – dzięki pozycji społecznej i zamożności – mogły wspierać swoim majątkiem uczniów Jezusa i zapewniać im gościnę. W początkowym okresie rozwoju chrześcijaństwa było to niezwykle ważne zadanie, ponieważ wspólnota gromadziła się w prywatnych domach. W starożytnym społeczeństwie śródziemnomorskim dom stanowił podstawową jednostkę społeczno-ekonomiczną, stał się więc zalążkiem domowych kościołów. Związek wczesnego chrześcijaństwa z rodziną sprzyjał kształtowaniu nowych form społecznej i religijnej aktywności kobiet, a zarazem pozwalał im pełnić różnorakie funkcje społeczne i kulturalne, nie kwestionując przy tym istniejącej struktury społecznej.
Udzielanie gościny było ważną formą „matronatu” i zapewniało kobietom pierwszoplanową rolą w rozwijaniu wspólnot i ewangelizacji. Poza tym, uwydatniało wkład kobiet w budowanie Kościoła pierwszych wieków jako „wspólnoty wspólnot”. Pozwolało im na niezależność i aktywny udział w swobodnych kontaktach między poszczególnymi wspólnotami.
2. Misjonarki
W okresie ekspansji wczesnego chrześcijaństwa wiele kobiet starało się głosić Dobrą Nowinę, tworząc braterską sieć w całym basenie Morza Śródziemnego. Tzw. współpracowniczki – synergos niosły Ewangelię z wioski do wioski, przez co cieszyły się szczególnym poważaniem i mogły przewodzić wspólnotom. Takie kobiety jak Ewodia, Syntycha czy Persyda to tylko niektóre z wielu współpracowniczek Pawłowych wspólnot misyjnych. Źródła wspominają także o parach małżeńskich pełniących ważną rolę we wspólnotach: Marii i Kleofasie, Prysce i Akwili, Junie i Androniku. Kobiety te, działając samodzielnie lub wraz ze swoimi małżonkami, odgrywały pierwszoplanową rolę w zakładaniu domowych wspólnot i same zajmowały się głoszeniem Słowa.
3. Diakonisy
Istnieją dokumenty potwierdzające, że już w czasach św. Pawła w Kościele istniała funkcja tzw. diakonis. Choć rola ta nie została ściśle określona, obejmowała obowiązek reprezentowania danej wspólnoty kościelnej wobec innych kościołów, a także różne formy dobroczynności, przepowiadania i nauczania w różnych wspólnotach. W III wieku na Wschodzie, a w V na Zachodzie, pojawił się także diakonat żeński w formie zinstytucjonalizowanej. Jako przykład diakonisy św. Paweł podaje w swoich listach Febe, która sprawowała posługę w Kenchrach i należała do Pawłowej wspólnoty z Koryntu.
4. Zakon wdów
Ta grupa kobiet zajmowała się przygotowaniem młodych matek do macierzyństwa i pomocą w wychowaniu dzieci. Odwiedzały domy i uczyły kobiety, które nie mogły uczestniczyć w zgromadzeniach wspólnoty, przyjmowały w domach potrzebujących pomocy, szczególnie inne wdowy i sieroty, i oczywiście nieustannie modliły się za wspólnotę. Miały więc swój wkład w kondycję Kościoła i duchowy rozwój jego członków.
Warunkiem przynależności do tej grupy było, rzecz jasna, wdowieństwo, co ważne – po jednym tylko mężu, osiągnięcie wieku sześćdziesięciu lat, złożenie ślubu czystości, udzielanie gościny, dobre wychowanie własnych dzieci, udzielanie pomocy strapionym i pełnienie dobrych uczynków.
5. Prorokinie
W Nowym Testamencie jest mowa o działalności prorockiej kobiet. Charyzmat proroctwa był w chrześcijaństwie wysoko ceniony, a kobiety – obok apostołów – odgrywały kluczową rolę w nawróceniach. Uczestniczyły także w zgromadzeniach wspólnoty i brały udział w rozmowach w językach, w ich „tłumaczeniu” oraz odmawianiu lub śpiewie psalmów. Do II wieku prorokinie cieszyły się wielkim autorytetem. Najbardziej znaną prorokinią była córka Filipa, helleńskiego misjonarza z Cezarei Nadmorskiej.
Dziś świętujemy...