Biskup Zagrzebia i późniejszy kardynał był najważniejszą i zarazem najtragiczniejszą postacią chorwackiego Kościoła w połowie XX wieku.
Wielki Post to również czas jałmużny. W tym szczególnym okresie prosimy cię o wsparcie, które umożliwi nam dalszą ewangelizację i wlewanie nadziei w serca czytelników.
W czwartek 21 lipca sąd w Zagrzebiu zdecydował o anulowaniu wyroku więzienia oraz pozbawienia praw publicznych wobec biskupa Alojzija Stepinaca. Wyrok ten został ogłoszony przez władze Jugosławii w 1946 roku. Biskup Zagrzebia i późniejszy kardynał był najważniejszą i zarazem najtragiczniejszą postacią chorwackiego Kościoła w połowie XX wieku.
Zakończony proces rehabilitacyjny Stepinaca prowadzony był z powództwa jednego z żyjących krewnych kardynała. W uzasadnieniu wyroku sędzia Ivan Turudić orzekł, że proces w 1946 roku stanowił „modelowy przykład montowanego politycznie oskarżenia ze strony totalitarnej władzy”. Przebieg postępowania stanowił jawny przykład łamania praw człowieka i zasad postępowania sądowego, chociażby w kwestii doboru świadków oraz praktycznego pozbawienia oskarżonego możliwości obrony.
„W rzeczywistości, cały pokazowy proces bpa Stepinaca służył jednemu celowi: moralnej i politycznej dyskredytacji Kościoła katolickiego w Chorwacji” – powiedział sędzia.
Duchowny dorastał w burzliwym okresie I wojny światowej, gdy Serbowie, Chorwaci i Słoweńcy planowali utworzenie na gruzach upadających imperiów nowego, wspólnego państwa. W 1934 roku, w wieku 36 lat został najmłodszym w Jugosławii biskupem katolickim. Trzy lata później papież Pius XI mianował go ordynariuszem Zagrzebia.
Z największymi wyzwaniami przyszło mu się zmagać podczas II wojny światowej. Po zajęciu Jugosławii przez Niemców na terenach zamieszkałych przez Chorwatów utworzono tzw. Chorwackie Państwo Narodowe, rządzone przez pozostający w sojuszu z Hitlerem nacjonalistyczny ruch ustaszów kierowany przez Ante Pavelića.
Bp Stepinac stojąc w tym trudnym czasie na czele Kościoła zmuszony był prowadzić grę dyplomatyczną z reżimem, stosującym politykę represji i ludobójstwa wobec prawosławnych Serbów, Żydów oraz Romów. Za rządów Pavelića w obozie w Jasenovacu zginęło wiele tysięcy więźniów tych narodowości, w tym liczni duchowni i czterech biskupów Serbskiej Cerkwi Prawosławnej. Inną formą represji wobec mniejszości religijnych były przymusowe konwersje na rzymski katolicyzm.
Na ile pozwalały skomplikowane okoliczności, bp Stepinac starał się przestrzegać władze i samego Pavelića przed polityką ludobójstwa. W przymusowych konwersjach widział szansę uratowania życia tysięcy prawosławnych i Żydów (przyjmując do wiadomości fakt, że po zakończeniu wojny będą oni mogli powrócić do macierzystego wyznania).
Odkryte po latach dokumenty archidiecezji zagrzebskiej pokazały, że Stepinac podejmował szereg działań umożliwiających chorwackim Żydom ucieczkę poza granice kraju lub ukrywał ich w klasztorach.
Zakończenie wojny stanowiło dla bpa Stepinaca dalszy akt osobistej tragedii. Przywódca komunistów Josip Broz-Tito zaproponował mu wypowiedzenie posłuszeństwa Rzymowi i ogłoszenie w Jugosławii narodowego Kościoła katolickiego. Gdy odmówił, został uwięziony, a chorwackich katolików dotknęły krwawe represje.
Rok po zakończeniu wojny, sąd skazał biskupa „za współpracę z faszystami i działalność przeciwko narodom Jugosławii” na karę 16 lat ciężkiego więzienia połączoną z ciężką pracą fizyczną i pozbawieniem praw publicznych.
Część wyroku biskup spędził w ciężkim więzieniu, a później, ze względu na zły stan zdrowia, został przeniesiony do aresztu domowego, gdzie przebywał aż do śmierci w 1960 roku. W tym czasie bp Stepinac otrzymał z Watykanu kapelusz kardynalski. Doczesne szczątki hierarchy spoczęły w krypcie katedry Wniebowzięcia NMP w Zagrzebiu.
Odzyskanie niepodległości przez Chorwację w 1991 roku, wiążące się z wybuchem krwawej wojny z Serbami oraz napięcia polityczne związane z budową chorwackiej państwowości nie służyły jednak podjęciu działań prawnych na rzecz rehabilitacji Stepinaca. Przełomu w sprawie nie stanowiła nawet dokonana przez papieża Jana Pawła II beatyfikacja hierarchy podczas pielgrzymki do Chorwacji w 1998 roku.
Biskup Zagrzebia po dzień dzisiejszy jest postacią budzącą kontrowersje pomiędzy Chorwatami i Serbami, spierającymi się, czy zrobił on wystarczająco wiele, aby przeciwstawić się panującym podczas wojny strukturom zła. Pomimo upływu czasu w regionie żywa pozostaje czarna legenda biskupa jako nacjonalisty i sympatyka ustaszów, reprodukowana przez dekady w propagandowej historiografii jugosłowiańskiej.
Źródła: hrt.hr, jutarnji.hr, rts.rs
Dziś świętujemy...
