Pokarmy święci prawie 95% Polaków
Ta stara i lubiana (zwłaszcza przez dzieci) tradycja wprowadza niepowtarzalną świąteczną atmosferę (smakowity zapach unoszący się w kościołach w Wielką Sobotę jest nie do podrobienia). Apetyczne kiełbasy, drożdżowe baby i świeży chrzan, które czekają na błogosławieństwo w odświętnych koszykach kuszą, zwłaszcza po wielkopiątkowych postach. Na stół trafiają jednak dopiero w Niedzielę Zmartwychwstania.
Obyczaj święcenia pokarmów jest bardzo uroczysty. Do dziś w wielu regionach Polski kojarzy się on bardzo elitarnie, z przywilejem szlachty. W staropolskiej rzeczywistości to ksiądz przyjeżdżał święcić potrawy do dworu. Z czasem tradycja rozszerzyła się na wszystkich mieszkańców wsi i miast, którzy zaczęli nosić koszyki do kościoła.
Współcześnie nie święcimy już całych koszy jedzenia, jak to bywało dawniej, a zamiast bochnów i ćwierci prosiaka do koszyczka pakujemy tylko kilka potraw (lub składników), których symbolika podkreśla znaczenie świątecznej liturgii.
Najważniejsze są oczywiście jajka
To symbol nowego życia. To właśnie nimi dzielimy się przy wielkanocnym stole, składając życzenia. W każdej święconce znaleźć można też chleb, podstawowy powszedni pokarm, który dla chrześcijan symbolizuje także ciało Chrystusa. Święcimy go, by nigdy nam go nie zabrakło. Jest i sól, która ma nas chronić od zepsucia. Pozostałe produkty w święconce różnią się w zależności od regionu kraju. Często święci się mięso (kiełbasę lub wędlinę), chrzan (symbol siły i płodności) czy domowe ciasta (jako pochwałę umiejętności gospodyni lub jako symbol osłody w codziennym znoju).
Pokarmy układane są zazwyczaj w wiklinowych koszykach, na białych krochmalonych serwetkach. Każda tradycyjna święconka zawiera pewne symboliczne dekoracje. Obok pisanek często kładzie się figurkę baranka (może być jadalny, np. z masła lub cukru), symbol ofiary i Zmartwychwstałego Chrystusa (jeśli ma czerwoną chorągiew). Zielone gałązki (najczęściej bukszpan albo młoda brzoza) oraz kiełki (owsa czy rzeżuchy), nawiązują do odrodzenia przyrody, nowego życia. Taką samą symbolikę niosą wiosenne kwiaty i bazie.
Dekorując święconkę, warto pamiętać o symbolice kolorów. Żółty oznacza zdradę (Judasza), ale też i słońce, witalność, radość. Biel to kolor niewinności, świętości i czystości. Zieleń oznacza oczywiście życie, a czerwień – zmartwychwstanie i ofiarę.
Czytaj także:
Tradycyjne sposoby dekorowania jajek. Bez chemicznych barwników
Współczesne gospodynie lubią podkreślać swoją kreatywność i nadawać święconkom indywidualny rys. W koszyczkach często widzimy pokarmy układane nie na serwetce, ale na sianku, kolorowych ptasich piórkach czy mchu. Nawet same koszyczki bywają niekoniecznie wiklinowe, ale też plecione z często zaskakujących materiałów. Coraz to nowsze, i coraz bardziej zaskakujące składniki świątecznego śniadania trafiają także i do święconek (słyszeliście już o supermodnym mazurku z zieloną herbatą matcha?). Wraz ze zmianami w menu na świątecznym stole modyfikuje się i zawartość koszyczków. Mimo tych kreatywnych innowacji tradycyjna stylistyka ma się dobrze. Królują nieduże koszyczki z białymi serwetkami, udekorowane zielenią, z pięknymi ukraszonymi w łupinach cebuli pisankami.
Święconka krok po kroku:
1. Wykładamy koszyczek serwetą. Możemy zostawić wystający rąbek, by przykrywać pokarm w czasie transportu do kościoła.
2. Na dnie umieszczamy największe elementy święconki, np. chleb lub ciasto.
3. Do koszyczka wkładamy baranka. Najlepiej wygląda w centralnym punkcie.
4. Dodajemy pisanki. Część z nich możemy traktować jako „rusztowanie” dla kolejnych produktów do święcenia.
5. Układamy wędlinę. Można zawinąć ją w bardziej estetyczny papier śniadaniowy lub osobną serwetkę. Nie warto używać do tego celu folii aluminiowej lub spożywczej.
6. Dekorujemy święconkę zieleniną. Gałązki bukszpanu umieszczamy w szparach koszyczka i pomiędzy pokarmami.
7. Na koniec dodajemy kwiaty i ewentualnie inne dekoracje. Sól, którą zazwyczaj umieszczamy w małej ceramicznej podstawce, wkładamy na wierzch w miejscu, gdzie jest stabilnie amortyzowana przez inne elementy święconki.
Dziś świętujemy...