Do tej pory naukowcy uważali, że malowidło znalezione dzięki wykopaliskom w Dura Europos w Syrii przedstawia Samarytankę przy studni, opisaną w Ewangelii św. Jana. Są jednak przesłanki, by twierdzić, że jest to wizerunek Matki Bożej.
Dura Europos nad rzeką Eufrat we wschodniej Syrii jest jednym z wielu stanowisk archeologicznych, które są zagrożone przez trwające w tym kraju konflikty. Zespół z Uniwersytetu Yale, który prowadził tutaj wykopaliska od lat 20. XX wieku, odnalazł budynek uznawany za najstarszy istniejący kościół chrześcijański na świecie. Uważa się także, że obraz znajdujący się w tym kościele jest najwcześniejszym ocalałym przedstawieniem Najświętszej Maryi Panny.
Samarytanka czy Maryja?
Ten wizerunek – kobiety pochylającej się nad studnią – został uratowany i jest bezpieczny w muzeum Uniwersytetu Yale. Przez wiele lat twierdzono, że to obraz Samarytanki, która rozmawia z Jezusem przy studni Jakuba (Jan 4, 1-42). Ale w tegorocznym marcowo-kwietniowym numerze dwumiesięcznika „Biblical Archeology Review” biblistka Mary Joan Winn Leith rozważa inną możliwość.
Leith omawia tezę naukowca Michaela Pepparda, który uważa, że portret z Dura Europos przedstawia nie Samarytankę, lecz Maryję Dziewicę w chwili zwiastowania, gdy archanioł Gabriel oświadcza jej, że urodzi Syna Bożego:
Jak wyjaśnia Peppard, pochodzące z III wieku zwiastowanie z Dury nie jest oparte na biblijnym zwiastowaniu z Ewangelii Łukaszowej 1:26-38, ale na Ewangelii Jakuba Młodszego (zwanej także Protoewangelią Jakuba), pochodzącej z II wieku apokryficznej (tzn. nie uważanej za kanoniczną) Ewangelii, która opisuje życie Maryi aż do czasu narodzin Jezusa. Według Ewangelii Jakuba, Maria „wzięła dzban i wyszła, by zaczerpnąć wody. I usłyszała głos mówiący do niej: Witaj, pełna łaski, Pan z tobą. Błogosławionaś ty pośród niewiast. I spojrzała Maryja na prawo i na lewo, skąd by pochodził ten głos”.
Jeśli interpretacja Pepparda jest poprawna, to portret z kościoła w Dura Europos byłby najwcześniejszym wizerunkiem Najświętszej Marii Panny.