Skandal w parafii? Czyli jak powstała kolęda „Cicha noc”

Karczma, gitara i śpiew – to okoliczności mało kojarzące się z najsłynniejszą kolędą świata. A jednak tak właśnie podobno lubił spędzać czas autor słów Cichej nocy, wikary Josef Mohr. Jego proboszcz, Georg Heinrich Nöstler nie popierał takiego zachowania u młodego księdza i pisał na niego skargi jedna za drugą. Choć zostały one uznane za nieuzasadnione, to wikary pozostał w Oberndorfie tylko dwa lata. Ale tyle wystarczyło, by powstała kolęda, którą do dziś śpiewa się na wszystkich kontynentach.

Słowa Cichej nocy ks. Mohr napisał w roku 1816. Gdy rok później przybył do miasteczka nad rzeką Salzach, zaprzyjaźnił się z organistą Franzem Xaverem Gruberem, którego poprosił o napisanie muzyki do jego 6-strofowego wiersza. W Wigilię Bożego Narodzenia w 1818 roku we dwóch – wikary tenorem, a organista basem – zaśpiewali po raz pierwszy kolędę Cicha noc. Akompaniował ks. Mohr na… gitarze, co w tamtych czasach zakrawało o skandal czy liturgiczne nadużycie, bo gitarą czas umilano sobie jedynie w karczmie czy na ulicy.

Ale zepsute organy kościelne nie pozwoliły na odegranie melodii, co może wyszło na dobre, bo radosne i lekkie wykonanie kolędy podniosło na duchu mieszkańców Oberndorfu i okolic, którzy przeżywali wtedy trudny okres wojen napoleońskich, pożarów, nieurodzajów i powodzi. Kolęda tak bardzo się spodobała, że szybko rozprzestrzeniła się w domach i kościołach malowniczej Ziemi Salzburskiej, a potem na całym świecie.

Czy ksiądz Mohr kiedykolwiek marzył, by jego dzieło zdobyło taką popularność? Być może. Być może pragnął utworu muzycznego, który łagodziłby ból trudnej codzienności i dawał pewnego rodzaju ukojenie.

Jego rodzice – biedna szwaczka i żołnierz-dezerter nie byli małżeństwem. Mieszkał z mamą i trójką rodzeństwa w ponurej, wilgotnej i zimnej kamienicy, przez co przewlekle chorował na płuca. Dziegciu tej historii dodaje fakt, że ojcem chrzestnym Josefa był… ostatni urzędujący kat Salzburga, który w ramach ratowania swojej reputacji oferował trzymanie do chrztu nieślubnych dzieci. Ciekawostką jest, że w tej samej chrzcielnicy 36 lat wcześniej został ochrzczony Wolfgang Amadeusz Mozart!

Może w ślady Mozarta młody Josef nie poszedł, ale też był uzdolniony muzycznie, co pozwoliło mu wyzwolić się z biedy. Z pomocą jednego z benedyktynów z Salzburga dostał się do chóru chłopięcego, zaczął naukę w gimnazjum, wreszcie wstąpił do seminarium duchownego i przyjął święcenia kapłańskie. Po wieloletniej wędrówce po Ziemi Salzburskiej (podczas której napisał Cichą noc) w 1837 roku zamieszkał na stałe w Wagrain.

Niestety, nie doczekał 30. rocznicy powstania kolędy. Zmarł w Adwencie, kilka dni przed Bożym Narodzeniem w 1848 roku. Od tamtej pory mieszkańcy Ziemi Salzburskiej oddają cześć pamięci twórcy Cichej nocy.

W Oberndorfie wybudowano kaplicę Cichej Nocy z witrażami obrazującymi autorów kolędy, a z czasem w Hallein utworzono dzielnicę Cichej Nocy, w której wycieczki odwiedzają kościół parafialny i grób kompozytora melodii kolędy Franza Xaviera Grubera, a także jego dom, w którym dziś mieści się muzeum. To tam można zobaczyć jedyną po ks. Mohrze pamiątkę – jego wysłużoną gitarę.