Aż 65% uczniów dzisiejszych podstawówek będzie wykonywało zawody, które… jeszcze nie istnieją! Dlatego ekspertów nie przestaje nurtować pytanie o kompetencje potrzebne w przyszłości. Odpowiedzi jest wiele. Niestety większość analiz pomija jeden bardzo ważny obszar kompetencji.
Przyszłość kompetencji
Czy jeśli każdy absolwent polskiej szkoły umie pisać, to znaczy że pisanie jest kompetencją przyszłości? Moim zdaniem nie! Istnieje wiele kompetencji, które są dziś powszechne albo będą powszechne wśród absolwentów dzisiejszych podstawówek. Tak jest np. z podstawami programowania, które są częścią edukacji szkolnej. O ile więc tak pisanie, jak i programowanie będą w przyszłości ważne, to nie uznałbym ich za kompetencję przyszłości.
Przyszłość kompetencji nie jest nam dziś znana. Można się jednak spodziewać, że będzie rosło zapotrzebowanie na bardzo specjalistyczną wiedzę i umiejętności – których dziś jeszcze nie znamy. Trzeba będzie je opanowywać z czasem. Tym bardziej, że rozwój technologii (wbrew częstym opiniom) przyczynia się do powstawania nowych miejsc pracy, w nowych dziedzinach. To dlatego warto rozwijać kompetencje ponadczasowe, trudne do opanowania w krótkim czasie. Kompetencje, które można podzielić na trzy obszary.
Zrozumienie świata
Pierwsza grupa kompetencji to takie, które pomagają zrozumieć otaczający nas świat, układ powiązań i zależności, w jakim żyjemy. Krytyczne myślenie, czyli między innymi umiejętność czytania rzeczywistości ze zrozumieniem, w oparciu o źródła, z dystansem, bez emocji i z uważnością na pozornie mało znaczące szczegóły. Wyłapywanie w szumie informacyjnym tego, co najważniejsze.
„Łączenie kropek”, czyli myślenie kreatywne. Umiejętność łączenia rzeczy z pozoru nie mających związku. Myślenie interdyscyplinarne (szczególnie w nietypowych obszarach wiedzy) ma coraz większe znaczenie, bo pozwala generować innowacyjne rozwiązania. W drugim kroku (i nie mniej ważne) odkrywanie sensu (zdarzeń czy procesów) i nadawanie im znaczenia oraz prognozowania ich następstw.
Zrozumienie drugiego
Drugą grupą kompetencji będą te, które pomogą nam zrozumieć, skomunikować się i współpracować z inną osobą. Rozwój technologii sprawia, że mamy coraz więcej kontaktu z… ludźmi. Po pierwsze dlatego, że pojawiły się nowe formy komunikacji elektronicznej, do której jesteśmy ewolucyjnie nieprzystosowani i której ciągle się musimy uczyć (często jest to komunikacja bardzo ułomna, prowadząca do konfliktów i nieporozumień). Po drugie dlatego, że w zadaniach mechanicznych zastępują nas roboty i coraz częściej praca ludzi polega na wytworzeniu unikalnej wartości, która jest wynikiem współpracy różniących się od siebie osób.
Inteligencja społeczna – w pewnym sensie to do niej sprowadza się ta grupa kompetencji. Umiejętność budowania relacji z drugim człowiekiem. Zrozumienie dynamiki i procesów jakie zachodzą w relacjach międzyludzkich. Umiejętność komunikacji za pomocą różnych kanałów. Wreszcie współpraca nie tyle ponad podziałami, ale z wykorzystaniem różnorodności: doświadczeń, przekonań, kultur, środowisk itp., by tworzyć synergię międzyludzką.
Zrozumienie siebie
Trzecia grupa kompetencji przez wielu autorów pozostaje jakby niezauważona. Sądzę jednak, że jest ona najważniejsza. Ta grupa wiąże się w pierwszej kolejności z samoświadomością i umiejętności kształtowania własnego charakteru. Niezwykłą rolę odgrywa tu umiejętność zadbania o swoje: ciało (dbanie o zdrowie i rozwój fizyczny), psychikę (karmienie się dobrymi relacjami i treściami kultury), oraz duszę (medytacja, głęboka modlitwa, wartości).
Zbudowanie siebie to fundament do własnej efektywności. W przyszłości (w której możliwych aktywności będzie coraz więcej) bardzo ważne będzie podejmowanie mądrych decyzji i konsekwentne podążanie za nimi. Coraz cenniejsze będą umiejętności skupienia się na danym zadaniu, uczenia się nowych rzeczy i oduczania się starych: przekonań, nawyków, sposobów pracy.
Na koniec
Tobie udało ci się doczytać, aż do tego miejsca. A ja dopisałem, aż dotąd. Ciekawe, czy myślimy o tym samym? Bo może również chodzi ci po głowie, że kompetencje przyszłości znane były już w przeszłości. Tak właśnie było. Rzecz w tym, że prawdopodobnie dziś są one ważniejsze niż w minionych epokach. Niestety ciągle nie należą one do kompetencji powszechnych, które posiadałby każdy absolwent podstawówki.
Czytaj także:
Akceptacja siebie czy praca nad sobą?
Czytaj także:
4 kompetencje, 2 umiejętności i 1 miejsce – tak pomożesz swojemu dziecku!
Dziś świętujemy...
