10 przemówień, które zmieniły świat (na lepsze lub gorsze)

Dobre przemówienie może zmienić bieg historii. Od czasów Jezusa Chrystusa i Seneki wiemy, że słowa wypowiadane czy pisane mają ogromną moc. Z tą mocą wiąże się wielka odpowiedzialność: przemówienie może sprowokować wojnę lub przynieść pokój; może poruszyć ludzkie serca lub obudzić nienawiść; może podnieść na duchu lub pogrzebać wszelką nadzieję. Konkretna wypowiedź może tworzyć lub niszczyć.

Przedstawiamy tu 10 słynnych przemówień, które odcisnęły swoje piętno na najnowszej historii świata, od Lenina po Charlesa de Gaulle’a i Hitlera. Na końcu artykułu zamieszczamy 10 właściwości dobrych przemówień, które podpowiada Christophe Boutin, profesor prawa i ekspert w dziedzinie oratorstwa.

1Włodzimierz Lenin - Tezy kwietniowe

Tezy kwietniowe zostały odczytane w trakcie dwóch przemówień, a następnie opublikowane na łamach „Prawdy” 7 kwietnia 1917 r. Tekst został ogłoszony w kontekście początków rosyjskiej rewolucji przeciwko caratowi i burżuazji. W swoich tezach Lenin wzywa do pokoju poprzez „obalenie kapitału” i rozpoczęcie kolektywizacji. Rosja ponosiła konsekwencje programu Lenina przez następne 100 lat. link

2Charles de Gaulle - Apel do Francuzów

Transmitowany przez radio BBC 18 czerwca 1940 r. Generał De Gaulle, który w tym samym miesiącu został mianowany podsekretarzem ds. wojny, udał się do BBC, aby odpowiedzieć na „poddanie” Francji nazistom przez generała Pétaina. Mówca wezwał do oporu po klęsce Francji spowodowanej inwazją nazistów. Fakt, że w 1945 r. Francję można było zaliczyć do grona zwycięskich mocarstw, a nie do kolaborantów III Rzeszy, był zasługą generała de Gaulle’a. link

3Winston Churchill - Krew, znój, pot i łzy

Expose premiera Wielkiej Brytanii wygłoszone w Izbie Gmin 13 maja 1940 r. Osiem miesięcy po rozpoczęciu drugiej wojny światowej Churchill wezwał obywateli do współpracy i poświęceń w celu pokonania Niemiec. Churchill powtarzał później przy wielu okazjach użyte wówczas po raz pierwszy określenie „krew, znój, pot i łzy”. Przemówienie premiera Wielkiej Brytanii dosłownie odmieniło losy wojny, gdyż tchnęło ducha nadziei w przerażone społeczeństwo. link

4Adolf Hitler: O programie zimowej pomocy wojennej

Berlin, 3 października 1941 r. W swoim przemówieniu Hitler ocenia efekty swoich działań i nazywa Brytyjczyków „szalonymi głupcami”. Hitler był prawdziwym mistrzem oratorstwa, zdolnym do porywania mas swoim głosem. Nie musimy tu niestety tłumaczyć, do czego „mistrzostwo” to doprowadziło… link

5Juan Domingo Peron: „Chcę pozostać pułkownikiem Peronem”

Buenos Aires, 17 października 1945 r. – Przemówienie wygłoszone podczas powstania związków zawodowych wzywające do uwolnienia pułkownika, uwięzionego na wyspie Martín García. Peron podziękował robotnikom za ich wsparcie i wyraził chęć zwołania wyborów. Peron był niezwykle skutecznym mówcą – wiedział, jak dostosować się do swoich słuchaczy i potrafił być równocześnie pragmatyczny i pojednawczy. Jego słowa do dziś inspirują wielu Argentyńczyków. link

6David Ben Gurion: Izraelska Deklaracja Niepodległości

Ben Gurion (1886-1973), Polak z urodzenia, w 1906 roku wyemigrował do Palestyny. Przemówieniem z 14 maja 1948 roku w Tel Awiwie proklamował powstanie Państwa Izrael. Tekst rozpoczyna się od stwierdzenia, że „Ziemia Izraela była miejscem narodzin narodu żydowskiego”, gdzie „ukształtowała się jego duchowa, religijna i polityczna tożsamość”. Zgodnie z kalendarzem żydowskim deklaracja została podpisana w piątym dniu miesiąca ijar w roku 5708. To pozytywne i pojednawcze przemówienie sprzyjało przychylnemu przyjęciu nowego państwa Izrael przez (prawie) cały świat, choć już 24 godziny później wybuchła pierwsza wojna z arabskimi sąsiadami Izraela. link

7Mao Zedong: O właściwym traktowaniu sprzeczności w łonie ludu

Pekin, 27 lutego 1957 r. Przemówienie to przedstawia tezy partii komunistycznej i wyjaśnia, że „eliminacja kontrrewolucjonistów była absolutnie konieczna”. W obliczu sprzeciwu Mao przyznaje w przemówieniu, że „nie tylko daremne, ale i bardzo szkodliwe jest stosowanie surowych metod postępowania z ideologicznymi pytaniami wśród ludzi, z pytaniami o świat psychiczny człowieka. Można zakazać wyrażania błędnych idei, ale idee te będą nadal istniały”. link

8Fidel Castro: Rewolucja zaczyna się teraz

Santiago de Cuba, 1 stycznia 1959 r. To wystąpienie jest przykładem charyzmatycznego stylu Fidela Castro, w którym deklaruje on, że „Rewolucja… zaczyna się teraz. Nasza rewolucja nie będzie łatwym zadaniem, ale surowym i niebezpiecznym przedsięwzięciem”. Castro zapewnia, że „największą satysfakcję daje mu świadomość głębokiej wiary w lud kubański” i mówi swoim rodakom, że rewolucyjni bojownicy zawsze będą „wiernymi sługami”, których jedyną nagrodą jest „służba” właśnie. link

8John F. Kennedy: „Ich bin ein Berliner” (Jestem berlińczykiem)

Berlin Zachodni, 26 czerwca 1963 r. Prezydent USA Kennedy złożył wizytę w Berlinie dwa lata po postawieniu muru dzielącego miasto. Przemówienie było potwierdzeniem polityki kanclerza Adenauera (który, jak zauważył Kennedy, „przez tak wiele lat prowadził Niemcy ku demokracji, wolności i postępowi”). Amerykański prezydent oświadczył: „Wielu ludzi na świecie naprawdę nie rozumie lub mówi, że nie rozumie, jaka to ważna kwestia dzieli wolny świat i świat komunistyczny. Niech więc przyjadą do Berlina”. Mur berliński zaś, według Kennedy’ego, był „najbardziej oczywistym, jaskrawym dowodem niepowodzeń systemu komunistycznego”. link

9Martin Luther King Jr: I Have a Dream (Mam marzenie)

Waszyngton, 28 sierpnia 1963 r. Pięć lat przed śmiercią od kuli zamachowca, która dosięgła go w Memphis, pastor Martin Luther King wygłosił przemówienie wobec 200 tys. protestujących zgromadzonych w stolicy USA. Jego przemówienie jest pełne odniesień biblijnych i stanowi apel o równość wszystkich ludzi i powstrzymanie się od używania przemocy. Przemówienie to stanowi przełomowy moment w historii Stanów Zjednoczonych w zakresie obrony praw obywatelskich. link

Wszystkie powyższe przemówienia łączy dziesięć charakterystycznych elementów. Profesor prawa Christophe Boutin, Francuz, objaśnia je w swojej książce Grands discours du XXe siècle („Znaczące przemówienia XX wieku”):

1. Przemówienie powinno być przede wszystkim przekonywujące.
2. Mówca powinien zrobić wszystko, aby jego słuchacze czuli się wyjątkowo.
3. Politycy bardzo dobrze znają działanie zbiorowej podświadomości.
4. Doskonałe przemówienie jest przede wszystkim przykładem skalkulowanej dwuznaczności.
5. Mówca woli wzmacniać jedność ze swoimi zwolennikami wokół wspólnych ideałów.
6. Przemówienie operuje różnego rodzaju pochlebstwami (“Tylko wy mnie rozumiecie; tylko wy zdajecie sobie sprawę z zagrożenia”).
7. Przemówienie skierowane do szerokiego grona odbiorców powinno zawierać różnorodne elementy, które bardziej przemawiają do uczuć niż do rozumu.
8. Przemówienie jest utkane z dobrze skodyfikowanych formuł.
9. W trakcie wygłaszania przemówienia mówca doskonale kontroluje wszystko, nawet pozorne oznaki ulegania emocjom. 
10. Mówca dzieli się z tłumem słuchaczy jakimś istotnym odkryciem. 

Oczywiście te kryteria nie rozstrzygną, czy dane wystąpienie przyniesie pokój czy posieje wojnę. Jednak znajomość przynajmniej niektórych wewnętrznych mechanizmów tzw. porywającej mowy może pomóc słuchaczom nie dać się zbyt łatwo ponieść emocjom.

Czytaj także:
Czy polski to dobry język do mówienia o miłości? Odpowiada prof. Bralczyk

Czytaj także:
5 zasad dobrej rozmowy

Czytaj także:
Przywódca czy manipulator – kim tak naprawdę jest dobry lider?