Kandydaci do kapłaństwa
W 2019 r. do polskich seminariów wstąpiło 498 kandydatów do kapłaństwa, czyli o 122 mniej niż rok wcześniej. Do seminariów diecezjalnych wstąpiło 323 mężczyzn, a do seminariów zakonnych 171. Biorąc pod uwagę wszystkie roczniki we wszystkich seminariach, ten rok akademicki rozpoczęło 2853 kleryków. Najwięcej, bo 26 kandydatów zgłosiło się do Wyższego Seminarium Duchownego w diecezji tarnowskiej.
Wśród diecezjalnych Wyższych Seminariów Duchownych najwyższą liczbę kleryków na wszystkich latach mają seminaria: tarnowskie – 120, warszawskie – 90, krakowskie – 72, katowickie i przemyskie – 67. Natomiast najniższą liczbę kleryków mają seminaria: drohiczyńskie – 14, zielonogórsko-gorzowskie – 21, legnickie – 23, częstochowskie – 25 i koszalińskie – 27.
Wśród męskich instytutów życia konsekrowanego największym zainteresowaniem wśród młodych Polaków cieszyli się w ubiegłym roku jezuici, do których zgłosiło się 15 kandydatów. Na drugim miejscu znaleźli się kapucyni, gdzie było 14 chętnych do postulatu. Do dominikanów zgłosiło się w minionym roku 13 mężczyzn.
Spośród seminariów zakonnych największą liczbę kleryków mają na wszystkich latach: franciszkanie konwentualni – 149, salezjanie – 94, dominikanie – 76, paulini – 56, jezuici – 80, misjonarze oblaci – 44.
Od kilkunastu lat liczba powołań kapłańskich w Polsce wykazuje powolną tendencję spadkową. Dla porównania w 2004 r. seminaria diecezjalne i zakonne liczyły łącznie 7465 alumnów, w 2008 r. – 5583, a w 2015 r. – 3015 kandydatów do kapłaństwa.
Siostry zakonne
W Polsce jest 17 189 sióstr zakonnych w zgromadzeniach czynnych. Mieszkają w 2 113 domach i należą do 106 zgromadzeń. Ok. 2 tys. polskich sióstr (dokładnie 1 952) pracuje za granicą, najczęściej na terenach misyjnych (dane z końca 2019 r.).
Kolejną, znacznie już mniejszą grupą zakonnic, są mniszki żyjące w zakonach kontemplacyjnych. Jest ich w Polsce ponad 1 290. Większość mieszka w 83 klasztorach, których przełożone zrzeszone są w Konferencji Przełożonych Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych w Polsce. Wszystkie te klasztory reprezentują 13 rodzin zakonnych, z których zdecydowanie najliczniejszą są karmelitanki bose. Ok. 60 sióstr mieszka w klasztorach, które nie należą do konferencji (dane z końca 2019 r.).
Po 1989 r. zakony żeńskie podjęły ogromny wysiłek odtwarzania odebranych im dzieł. W większości to się udało. Siostry prowadzą m.in. ponad 400 przedszkoli, ponad 100 szkół – podstawowych, ponadpodstawowych i specjalnych, ponad 60 internatów, burs i akademików, 75 świetlic. Prowadzą także ośrodki wychowawcze, domy dziecka, domy pomocy społecznej dla dzieci i dla dorosłych, domy opieki, placówki zapewniające całodobową opiekę niepełnosprawnym, domy dla matek z małymi dziećmi, przytuliska dla bezdomnych i ponad 80 stołówek dla biednych.
Do dzieł prowadzonych przez zakony żeńskie w Polsce należy również m.in. ponad 30 zakładów opiekuńczo-leczniczych, 17 gabinetów lekarskich, 8 zakładów rehabilitacyjnych, 2 hospicja i 31 okien życia. Wymienić należy również 7 wydawnictw, 71 domów rekolekcyjnych, 15 centrów animacji misyjnej i 57 domów wypoczynkowych dla świeckich.
Trudno przecenić zaangażowanie zakonów żeńskich w duszpasterstwo, choćby ze względu na fakt, że 2012 sióstr pracuje jako katechetki. Oprócz tego w bezpośrednie nauczanie i wychowawstwo zaangażowanych jest niemal 2 tys. zakonnic. Zajmują się one ponadto duszpasterstwem szeregu grup społecznych. Dla przykładu można wymienić 738 scholi i chórów, 299 kół misyjnych, 409 wspólnot dzieci Maryi, 268 kół różańcowych czy 201 kół biblijnych. Warto podkreślić, że siostry prowadzą aż 1 115 grup związanych z charyzmatami ich zgromadzeń.
Zakonnice zajmują się również ewangelizacją przez media. 50 z nich pracuje w radiu, telewizji lub zaangażowanych jest w działalność internetową. Prowadzą m.in. 536 stron internetowych, 411 profili na Facebooku i 35 blogów.
Siostry wykonują najróżniejsze zawody. Pracują m.in. jako lekarki (34), pielęgniarki (1 162), organistki (477), dyrektorki (695), kucharki (365), zakrystianki (1 245). 35 sióstr pracuje naukowo.
Problemem są nowe powołania w zgromadzeniach żeńskich. Jak podkreśla matka Jolanta Olech, po „boomie powołaniowym” z końca lat 70. XX w. w zasadzie obserwuje się spadek, przy czym od ok. 15 lat spadek ten nosi już znamiona kryzysu. Dla przykładu w 2000 r. do zakonów zgłosiło się 566 postulantek (kandydatek na siostry), w 2009 – 251, w 2017 – 177.
Zgromadzenia zakonne męskie
Według danych z końca 2018 r. Polska ma 11 613 zakonników. W kraju przebywa 8 497, za granicą pracuje 3 116. Choć wśród instytutów męskich również wyodrębnić można te oddane dziełom apostolskim i te nastawione tylko na kontemplację – jak np. kameduli – wszystkie one zrzeszone są w jednej Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce. Reprezentuje ona 59 zgromadzeń, z których najliczniejsi są franciszkanie (1 273), salezjanie (1 043), franciszkanie konwentualni (931) i pallotyni (627). Dla porównania – jezuitów jest 603, redemptorystów – 444, dominikanów – 291, karmelitów – 72, a benedyktynów – 67.
Męskie instytuty życia konsekrowanego prowadzą 708 parafii, 159 sanktuariów i 479 innych kościołów i kaplic z dostępem dla wiernych. Zakonnicy są biskupami (37), proboszczami, wikariuszami, egzorcystami, formatorami i kapelanami sióstr zakonnych, duszpasterzami akademickimi, duszpasterzami ruchów i stowarzyszeń religijnych oraz duszpasterzami szeregu specjalnych grup wiernych. Spowiadają.
1 107 zakonników katechizuje w szkołach, obejmując nauczaniem ponad 300 tys. dzieci i młodzieży – od przedszkolaków po studentów. Zakony prowadzą też własne placówki edukacyjne – to m.in. 18 przedszkoli, 26 szkół podstawowych, 41 liceów, 11 szkół wyższych i 93 oratoria dla dzieci i młodzieży. Nie bez znaczenia jest też ich praca na rzecz młodych w okresie wakacji i ferii – w ciągu jednego roku niemal 1 500 turnusów wyjazdowych obejmuje prawie 30 tys. dzieci i ponad 100 tys. młodzieży.
Instytuty męskie prowadzą również działalność charytatywną. Wśród dzieł własnych wymienić można m.in. 6 szpitali, 12 hospicjów, 8 przychodni i ośrodków zdrowia, 24 domy opieki, 14 młodzieżowych ośrodków wychowawczych czy 13 ośrodków terapii dla osób uzależnionych. Szereg ośrodków charytatywnych zlokalizowanych jest przy parafiach i wspólnotach zakonnych, jak np. 91 ośrodków opieki Caritas, 76 poradni psychologiczno-pedagogicznych, 126 świetlic dla dzieci, 49 kuchni dla ubogich, 38 ośrodków pomocy rodzinie czy 30 warsztatów terapii zajęciowej dla niepełnosprawnych.
276 zakonników to wykładowcy wyższych uczelni, nie licząc seminariów duchownych. Wykładowcy seminaryjni to 496 osób. W 2016 r. zakonnicy opublikowali 246 książek naukowych. Prowadzili 42 wydawnictwa, 26 czasopism naukowych i 105 religijnych, 7 rozgłośni radiowych, 3 stacje TV, 11 telewizji internetowych, 590 oficjalnych portali i stron www oraz 118 blogów. Ważne jest również ich zaangażowanie w działalność społeczno-kulturalną. Można tu wymienić m.in.: kierowanie muzeami, grupami teatralnymi, biurami pielgrzymkowymi, klubami sportowymi, orkiestrami, chórami i scholami, organizację konkursów, festiwali czy prowadzenie kursów językowych.
Instytuty świeckie
W Polsce działa także kilkadziesiąt instytutów świeckich, w większości żeńskich (członkowie tych instytutów składają śluby czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, ale żyją i pracują w swoich środowiskach, jak katolicy świeccy). Działa tylko jeden instytut męski – Instytut Świecki Chrystusa Króla. W Instytucie Świętej Rodziny działają natomiast dwa autonomiczne kręgi – mężczyzn i kobiet. W sumie w Instytutach Świeckich żyje w Polsce 1 250 osób, z tego ok. 100 w formacji początkowej, tzn. przed złożeniem ślubów wieczystych.
Inne formy życia konsekrowanego
Rozwijają się również indywidualne formy życia konsekrowanego. Dziewice konsekrowane, pustelnicy i wdowy konsekrowane – formy te, istniejące w starożytności, od czasów Soboru Watykańskiego II zaczynają się odradzać i cieszą się rosnącą popularnością. W Polsce żyje obecnie 309 dziewic konsekrowanych, niemal 300 wdów konsekrowanych i 1 pustelnik. Są to osoby działające bez struktur, bezpośrednio podlegające biskupowi diecezjalnemu, który odpowiedzialny jest za ich formację i funkcjonowanie.
Czytaj także:
Kto jest kim? Mały przewodnik po życiu konsekrowanym
Czytaj także:
Zanim trafiłem do seminarium, przeżyłem wielką miłość. I muszę o niej opowiedzieć
Czytaj także:
Wyjątkowe powołanie i szczególne obowiązki. Rozmowa z dziewicą konsekrowaną
Dziś świętujemy...