Aleteia logoAleteia logoAleteia
wtorek 19/03/2024 |
Św. Józefa
Aleteia logo
Duchowość
separateurCreated with Sketch.

Figura Jezusa z hakiem, kukła diabła i deszcz płatków na wiernych: Wniebowstąpienie, jakiego nie znacie

CHRYSTUS NA HAKU

fot. zbiory Muzeum Narodowego we Wrocławiu

Bartłomiej Kuczyński - 24.05.20

W 1402 roku, w czasie uroczystości Wniebowstąpienia, król Władysław Jagiełło podobno szczerze zdziwił się widokiem unoszącej się pod sklepieniem kościoła figury Jezusa, a jeszcze bardziej - zrzucanej kukły smoka…
Wielki Post to czas modlitwy i ofiary.
Pomóż nam, abyśmy mogli służyć Ci
w tym szczególnym okresie
Wesprzyj nas

Jeśli będziecie w starym kościele, spójrzcie wysoko nad głowę. Bardzo prawdopodobne, że w szczycie sklepienia zobaczycie spory otwór. Służył z jednej strony do wentylacji, a z drugiej – do niewiarygodnych liturgicznych celebracji we Wniebowstąpienie. Na czym one polegały?


WNIEBOWSTĄPIENIE PAŃSKIE

Czytaj także:
40 dni od Zmartwychwstania. Dlaczego Wniebowstąpienia Pańskiego nie świętujemy w czwartek?

Otóż pod koniec mszy figura Chrystusa Zmartwychwstałego… unosiła się do nieba. Nie za sprawą cudownych mocy, a zupełnie zwyczajnie – na linie, wciągana przez służbę liturgiczną aż do otworu w sklepieniu. Znikała wysoko nad głowami wiernych, w półmroku i wśród dymu kadzidła.

Tego samego dnia z wieży kościoła strącano kukłę smoka, która wyobrażała diabła. Jezus kierował się w pionie ku tronowi w niebie, a diabeł był brutalnie zrzucany pionowo w dół. Było w tym sporo zabawy i teatralnej uciechy dla gawiedzi, ale nie brakowało też ważnego sensu.

Ale o co chodzi?

Wejście Jezusa do nieba to ostatni akord Jego zbawczej misji. Zapowiada powtórne przyjście na końcu czasów i powszechne zmartwychwstanie. Było to postrzegane jako ostateczne zwycięstwo nad szatanem.

Tylko czemu to przedstawiać w tak dziwny sposób? Wyobraźmy sobie, że żyjemy przed renesansem, kiedy urodziło się pojmowanie wytworów artystów jako dzieł sztuki. Oraz przed Soborem Trydenckim, który ujednolicił liturgię i usunął z niej wiele elementów teatralnych.

Do dziś każda liturgia ma w sobie coś z widowiska. W średniowieczu było to o wiele wyraźniejsze. W kościele w tym czasie nie brakowało emocjonalnych widowisk. Dostarczało ich na przykład zdejmowanie z krzyża figury Chrystusa i składanie jej do grobu w Wielki Piątek (tzw. depositio crucis). To prosta pomoc dla wiernych, angażująca ich emocje i zmysły.


shutterstock_367162847-Jacob_09

Czytaj także:
4 lekcje od Chrystusa, na które warto zwrócić uwagę między Wielkanocą a Wniebowstąpieniem

Skąd o tym wiemy?

Po pierwsze z tego, jak wyglądają same rzeźby Chrystusa Zmartwychwstałego. Z pozoru nie różnią się zbytnio od tych, które w Wielkanoc i obecnie stawia się na ołtarzu. Chrystus w czerwonej szacie, z proporcem, błogosławiący. Ale! Jest jeden szczegół, który ma znaczenie: hak przytwierdzony w miejscu głowy lub karku.

CHRYSTUS NA HAKU
fot. zbiory Muzeum Narodowego we Wrocławiu

Takie rzeźby można było swobodnie podciągać do góry. Przykłady znajdziecie np. w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Niektóre z rzeźb mają też stopy rzeźbione od dołu. Po co? Po to, by można je było oglądać właśnie od spodu, czyli w czasie „wniebowstępowania”.

Drugi trop to dawne opisy i relacje. Jeden z nich to anegdotka o królu Władysławie Jagielle. W 1402 roku, w czasie uroczystości Wniebowstąpienia, król szczerze zdziwił się widokiem unoszącej się pod sklepieniem figury Jezusa, a jeszcze bardziej – zrzucanej kukły smoka. Szybko wyjaśniono mu sens uroczystości, a król nakazał obu osobom zapalić świeczkę, komentując krótko „służ Bogu, a diabła nie gniewaj”.

Historyjka ma raczej sens dydaktyczny niż historyczny, a autor Stanisław Sarnicki – zwolennik Kalwina – był przeciwnikiem świętych wizerunków. Ale dowiadujemy się z niej o żywych wówczas zwyczajach liturgicznych.

Mamy też zapisane w 1587 roku zdanie: „jeden żak z wieże, na której dzwony są, na żart zrzucił simulachrum daemonis (wizerunek diabła) na cmentarz”.

Kolejne ważne źródło to same księgi liturgiczne. W niektórych wersjach precyzyjnie opisywano, jak powinno się przygotować taką ceremonię. Czyli jak ustawić rzeźby apostołów, jak wciągnąć rzeźbę Chrystusa przez otwór w sklepieniu, a na końcu – opuścić z góry rzeźby aniołów z zapalonymi świecami i zrzucić na wiernych deszcz różanych lub liliowych płatków.

Piękne i wymowne, prawda?


THE ASCENSION

Czytaj także:
Wniebowstąpienie w sztuce. Zobacz najpiękniejsze obrazy!

Tags:
liturgiawniebowstąpienie
Modlitwa dnia
Dziś świętujemy...





Top 10
Zobacz więcej
Newsletter
Aleteia codziennie w Twojej skrzynce e-mail