Nie rzucają się w oczy, unikają wzroku gapiów, ze spokojem czuwają nad historią miasta i jego mieszkańców. Kto jednak w bramie minie jedną z nich albo zobaczy przypadkowo z ulicy, ten już zawsze będzie ich szukał przy chodnikach czy w kolejnych podwórkach. Ciekawskich przyciągają swoją różnorodnością, są obrazem tradycji i wiary warszawiaków.
Warszawskie kapliczki
Kapliczki warszawskie stały się niemymi świadkami losów Warszawy – ich znakomita część powstała w czasach wojennych, szczególnie w latach 1943-1944. Gromadzono się przy nich licznie na zamkniętych podwórkach, modlono i śpiewano pieśni religijne i patriotyczne, co z pewnością przyczyniało się do budowania wspólnoty i być może dawało namiastkę wolności i bezpieczeństwa.
Na niektórych kapliczkach widnieją jeszcze ślady zniszczeń, pozostałe po okupacji hitlerowskiej, powstaniu warszawskim czy nieokrzesanych wandalach. Mimo że okoliczni mieszkańcy dbają o ich utrzymanie, nie wiadomo, jak długo zostaną jeszcze w przestrzeni publicznej. Często bowiem wraz z remontem kamienic, znikają podwórkowe kapliczki, a pamięć o nich mija wraz z odchodzącymi lokatorami.
Warto więc pamiętać o kapliczkach warszawskich i szukać ich, przemierzając ulice miasta, zwracając uwagę na ich wyjątkowość, tradycję i dziedzictwo.
Niemi świadkowie losów stolicy i jej mieszkańców
1Emilii Plater 13
Tutejsza figura Chrystusa została ufundowana prawdopodobnie jeszcze w XIX wieku podczas budowy kamienicy przez jej właścicieli. Wisząca na podwórku tablica informuje o rozstrzelaniu w tym miejscu przez hitlerowców 9 Polaków – miało to miejsce 1.08.1944 roku.
2Noakowskiego 10
Pod tym adresem stoi jedna z trzech kamienic postawionych dla Arona Oppenheima, wysoka na siedem pięter, została zbudowana jeszcze w latach 1913-1914. Od 1921 aż do roku 2017 funkcjonowała tutaj osławiona cukiernia Bolesława Wróbla i dzięki niemu stanęła na podwórzu figura młodej, pełnej dziewczęcego uroku Matki Boskiej, pod którą gromadzili się mieszkańcy z okolicy na różaniec. Kamienica najprawdopodobniej przyczyniła się także jako schronienie dla wybitnego pianisty, Władysława Szpilmana w 1943 roku.
3Nowogrodzka 10
Tutaj kapliczkę z obrazem Matki Boskiej umieszczono w bramie XIX-wiecznej kamienicy, postawionej w latach 1892-1893 na podstawie projektu słynnego architekta, Franciszka Braumana – kojarzy się go głównie z kamienicą Wedla przy ulicy Szpitalnej w Warszawie. Kamienica na Nowogrodzkiej doczekała się upamiętnienia w ekranizacji powieści „Lalka” – występowała jako kamienica Łęckich.
4Fałata 2-4/Łowicka 51-53/Narbutta 82
Na cokole stoi figura Matki Boskiej, bliźniacza, ale mniejsza od tej, która stanęła na dziedzińcu Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Jak tabliczka głosi: „Figurkę wykonała Zofia Trzcińska-Kamińska 1890-1977”.
5Narbutta 52
Tutejsza kapliczka powstała w 1948 roku z funduszy zebranych przez lokatorów. Postawiona według projektu Zygmunta Święcickiego – murowana, pokryta prawdziwą dachówką, z niewielką figurką Maryi, a osadzona na podstawie w kształcie stołu ofiarnego.
6Słupecka 8
Tutaj kapliczkę stworzono na filarze pośrodku holu wejściowego w budynku z dwudziestolecia międzywojennego. W centrum kompozycji znajduje się wysoka na 80 centymetrów figura Matki Bożej, często otoczona kwiatami.
7Żelazna 31
Położenie kapliczki na Żelaznej wiąże się najprawdopodobniej z historią pewnego człowieka w czasach okupacji, który uciekł w bramę przed goniącymi go Niemcami, gdzie rozsypała im się amunicja, a zbiegowi udało się ukryć w piwnicy. W podzięce za to ocalenie powstała więc kapliczka, której istotą obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, namalowany we wnęce w bramie kamienicy.
8Dobra 4
Kapliczka na Dobrej jest dość szczególna ze względu na jej lokalizację – obraz Matki Boskiej ustawiono na pierwszym piętrze, w korytarzu, na przedwojennej budce telefonicznej w kamienicy z lat 20. XX wieku. Podczas powstania warszawskiego obraz ten przeniesiono na podwórze, gdzie gromadziła sąsiadów na wspólnej modlitwie.
* Materiał przygotowany na podstawie: Anna Beata Bohdziewicz, Magdalena Stopa, Kapliczki warszawskie, Dom Spotkań z Historią, Warszawa 2011
Czytaj także:
Kapliczka na plecach
Czytaj także:
Kapliczka w Gogolinie i woda, która otwiera oczy. Tu majowe jest po niemiecku
Czytaj także:
Kapliczka jak z bajki. Owoc wyjątkowej determinacji jednego zakonnika…
Dziś świętujemy...