Agresja na Ukrainę zbiegła się niemal z początkiem Wielkiego Postu na chrześcijańskim Wschodzie i Zachodzie. Pojawiły się w związku z tym pytania, czy uchodźcom wojennym z kraju naszych wschodnich sąsiadów można przekazywać produkty mięsne. Spróbujmy krótko wyjaśnić ten problem.
Wielki Post na chrześcijańskim Wschodzie
Zarówno prawosławni jak i większość grekokatolików świętuje Wielkanoc według paschaliów juliańskich, a więc innych od łacińskich. Wielkanoc nie może w nich wypaść przed żydowską Paschą. Różnica pomiędzy datą Wielkanocy w Rzymie i Kościołach wschodnich nie jest w tym roku duża i wynosi tydzień.
Gdy w Kościele rzymskokatolickim będziemy obchodzić Niedzielę Wielkanocną, na Wschodzie będzie to dopiero Niedziela Palmowa. W bieżącym roku grekokatolicy i prawosławni rozpoczęli Wielki Post 7 marca, a więc w poniedziałek, a nie jak na Zachodzie w Środę Popielcową, która nie jest obchodzona w kalendarzu wschodnim.
Niemniej warto wziąć pod uwagę, że w tradycji wschodniej przygotowanie do postu odbywa się stopniowo. 27 lutego br. przypadała na Wschodzie Niedziela Mięsopustna, od której w Kościele prawosławnym nie spożywa się do Wielkiejnocy potraw mięsnych.
Można jednak jeszcze przez cały następny tydzień, nazywany w tradycji słowiańskiej Maślenicą, jeść nabiał. Kolejna niedziela (w tym roku 6 marca) to Niedziela Przebaczenia Win, nazywana także Seropustną. Był to ostatni dzień, gdy można było jeść nabiał.
Prawosławie: surowy post
W Cerkwi prawosławnej Wielki Post jest dosyć surowy i można obrazowo powiedzieć, że wierni w zasadzie przechodzą w tym czasie na żywienie wegańskie. Nie spożywa się więc nie tylko mięsa, ale również produktów mlecznych i nabiału. Ryby można jeść tylko w święto Zwiastowania Pańskiego oraz w Niedzielę Palmową.
W przeddzień Niedzieli Palmowej, w sobotę św. Łazarza (przypominającej wskrzeszenie przez Chrystusa jego przyjaciela Łazarza z Betanii, brata Marii i Marty), można dodatkowo spożyć rybią ikrę. Najściślejsze dni postne to pierwszy tydzień Wielkiego Postu oraz Wielki Tydzień. Z Wielkim Piątkiem na czele, gdy wielu wiernych nie spożywa żadnych pokarmów aż do zakończenia popołudniowego nabożeństwa, podczas którego wynoszona jest na środek świątyni płaszczenica, całun z wizerunkiem Ukrzyżowanego, odpowiednik Grobu Pańskiego.
Grekokatolicy poszczą inaczej
W Kościele greckokatolickim przepisy postne są nieco inne. W pierwszy dzień Wielkiego Postu i Wielki Piątek obowiązuje ścisły post i powstrzymanie się od mięsa i nabiału. Środa i piątek są dniami wstrzemięźliwości od produktów mięsnych, ale jeżeli wierny chce, może także nie spożywać nabiału.
W pozostałe dni niektórzy poszczą w stylu bliskim do prawosławnych, inni – w podobny sposób co wierni Kościoła rzymskokatolickiego. W tym wypadku wiele zależy od tradycji lokalnych w danym regionie i parafii lub zwyczajów rodzinnych.
Wojna: można odstąpić od postu
Pomimo tych surowych zasad wielu teologów wschodnich podkreśla, że te ścisłe zasady wzięte z życia mniszego są raczej pewnym ideałem i punktem dojścia, niż sztywnym wzorcem obowiązującym wszystkich wiernych bez względu na okoliczności. Post powinien zostać dostosowany do indywidualnych predyspozycji i sytuacji wiernego.
Inaczej będzie pościć mnich, inaczej człowiek wykonujący ciężkie prace fizyczne, sportowiec, kobieta w ciąży, osoba w podeszłym wieku lub dziecko. Powinien być wzięty pod uwagę również stan zdrowia. W opowieściach wschodnich ascetów często pojawia się motyw, że podczas dni postnych spotkali się oni z kimś, kto proponował im wspólne spożycie potraw niepostnych, zazwyczaj nie odmawiali. Nie chcieli bowiem okazywać pychy lub wyższości wobec pochodzących ze szczerego serca gestów dzielenia się pokarmem.
Podobnie ma się sytuacja z wojną i podróżą – są one traktowane jako sytuacje nadzwyczajne, w których dla zachowania sił i zdrowia oraz duchowej korzyści można odstąpić od zasad postnych. Sens postu nie leży bowiem w samej diecie, ale w postawie nawrócenia, uwolnienia od ciężaru grzechów i złych przyzwyczajeń, która będzie prowadzić ku głębszemu przeżyciu tajemnicy Zmartwychwstania.
Jak się ustrzec nietaktownych zachowań?
Czy w związku z tym, jeżeli spotkamy w tym roku lub przyjmiemy ukraińskich uchodźców, to możemy im zaproponować jedzenie mięsa i nabiału? Z pewnością – większość z nich się z tego powodu nie obrazi i nie uzna jako nietakt, ale za odruch chrześcijańskiej miłości bliźniego i solidarnej pomocy.
Sytuacja Wielkiego Postu 2022 roku jest bowiem dla nich i dla nas wyjątkowa. Oczywiście, jeżeli chcemy, możemy się zapytać, czy osoby te poszczą. W zależności od ich przynależności wyznaniowej możemy bowiem usłyszeć różne odpowiedzi.
Dziś świętujemy...