Św. Bernard i Matka Boża
W sztuce średniowiecznej powszechne było przedstawianie Najświętszej Maryi Panny z odsłoniętymi piersiami, z których własnymi rękami wyciskała mleko. Niekiedy mlekiem tym karmiła świętych Pańskich, w tym Bernarda z Clairvaux. Ten wizerunek św. Bernarda karmionego piersią przez Dziewicę Maryję zawdzięczamy popularnej legendzie z jego życia.
Święty Bernard był pobożnym cysterskim mnichem żyjącym w XII wieku. Miał szczególne nabożeństwo do Maryi Dziewicy i stąd często kojarzono z nim Memorare, jedną z najpopularniejszych modlitw maryjnych wszech czasów, choć to nie on jest jej autorem.
Różne średniowieczne przekazy o życiu św. Bernarda mówią, że ukazała mu się Matka Boża. Autor Richard Storrs opowiada tę historię w swojej książce o świętym w następujący sposób:
Święta Dziewica ukazała mu się w towarzystwie świętych w jego ciężkiej chorobie i delikatnym dotykiem ulżyła mu w cierpieniu, usunęła chorobę i powstrzymała gwałtowny wypływ śliny z jego ust, aby mogły one swobodnie wypowiadać najmądrzejsze i najbardziej pouczające słowa, jakie wówczas słyszano w Europie.
Bardziej radykalna forma, jaką przybrała powyższa legenda została uwieczniona przez Murillo na słynnym obrazie w Galerii Królewskiej w Madrycie. Artysta przedstawił Maryję jako ukazującą się Bernardowi siedzącemu pośród ksiąg. Mleko z piersi Matki Bożej spływa na usta świętego, nie tylko po to, by je uzdrowić, ale także, by obdarzyć je niebiańską zdolnością wymowy. W scenie tej cherubini otaczają Maryję blaskiem niebiańskiej chwały.
Pokarm fizycznym i duchowy
Scena, w której z piersi Maryi spływa na usta św. Bernarda strumień mleka nazywana jest często „laktacją św. Bernarda”. W innej wersji przekazu hagiograficznego Dziewica Maryja karmi świętego trzema kroplami swojego mleka.
Historia ta i jej późniejsze zobrazowanie w sztuce nie były bynajmniej czymś osobliwym, jako że karmienie piersią było czymś zupełnie powszechnym i tradycyjnie kojarzyło się z pokarmem zarówno fizycznym, jak i duchowym. Obnażenie piersi przez Maryję celem nakarmienia wiernych chrześcijan nie było w żaden sposób gorszące i miało oznaczać głębszą duchową rzeczywistość.
Karmienie piersią
Karmienie piersią w Starym Testamencie było często duchowo powiązane z uzyskaniem mądrości lub Bożego błogosławieństwa:
Radujcie się wraz z Jerozolimą, weselcie się w niej wszyscy, co ją miłujecie! Cieszcie się z nią bardzo wy wszyscy, którzyście się nad nią smucili, ażebyście ssać mogli aż do nasycenia z piersi jej pociech; ażebyście ciągnęli mleko z rozkoszą z pełnej piersi jej chwały (Iz 66,10-11)
W Nowym Testamencie św. Paweł łączy w podobny sposób karmienie piersią z przekazaniem wiary chrześcijańskiej:
A ja nie mogłem, bracia, przemawiać do was jako do ludzi duchowych, lecz jako do cielesnych, jak do niemowląt w Chrystusie. Mleko wam dałem, a nie pokarm stały, boście byli niemocni; zresztą i nadal nie jesteście mocni. Ciągle przecież jeszcze jesteście cieleśni. Jeżeli bowiem jest między wami zawiść i niezgoda, to czyż nie jesteście cieleśni i nie postępujecie tylko po ludzku? (1 Kor 3,1-3)
W ostatnich latach papież Franciszek zachęcał kobiety do karmienia dzieci piersią, wiążąc to z dawaniem dzieciom daru z siebie:
Niemowlęta mają swój własny język. Jeśli jedno zacznie płakać, inne idą w jego ślady, jak w orkiestrze. Jeśli zaczynają robić „koncert”, to dlatego, że nie jest im wygodnie. Albo jest im za gorąco, albo niekomfortowo, albo są głodne. Jeśli są głodne, nakarm je piersią, bez strachu, nakarm je, bo to język miłości.
Wizerunek św. Bernarda karmionego mlekiem z piersi przez Matkę Boską jest dziełem sztuki, które ma bogatą historię i urodę kryjącą duchową symbolikę, a która przypomina nam o godności ludzkiego ciała.
Dziś świętujemy...