Brytyjskie dzienniki, m.in. “The Telegraph” i “The Guardian“, przedstawiły w ostatnim czasie wyniki najnowszych badań brytyjsko-iracko-amerykańskiej wyprawy archeologicznej na terenie starożytnego miasta Girsu w południowym Iraku. W odkrytych tam pozostałościach pałacu, świątyni i biblioteki sprzed 4500 lat odnaleziono nowe teksty zapisane pismem klinowym na glinianych tabliczkach.
Według dr. Sebastiena Reya z Muzeum Brytyjskiego, który kierował tymi pracami, „są to ważne materiały, których odczytanie może wypełnić lukę w rozumieniu starożytnego poematu «Gilgamesz», który z kolei inspirował niektóre fragmenty Biblii, zwłaszcza biblijnej opowieści o potopie z Księgi Rodzaju, 6-8”.
„Początkowo niewielu wierzyło w sens prowadzenia tych prac. Często słyszałem komentarze, że marnuję tam swój czas i pieniądze podatnika, przeznaczane na działalność Muzeum Brytyjskiego. Ale pomoc finansowa przyszła od Amerykanów, z Getty Museum w Los Angeles. Jego przedstawiciel, dr Timothy Potts, bardzo pragnął poszerzyć naszą wiedzę o tym być może najważniejszym obecnie miejscu badań nad starożytną kulturą i cywilizacją, o których ciągle tak mało wiemy” – dodał dr Rey.
Król, który walczył z demonami
Badania archeologiczne w Girsu rozpoczęli już 140 lat temu Francuzi. Odkryli tam oni szereg artefaktów niemal nieznanej wówczas starożytnej kultury sumeryjskiej z okresu 4500–1900 lat przed Chrystusem. Pierwszym i najbardziej znanym badaczem był Ernest de Sarzec, który jednak w 1901 r. przerwał swoją działalność, być może z powodu problemów ze zdrowiem.
Ostatnie wykopaliska w Girsu, rozpoczęte w 2015 r., zaowocowały odkryciem pozostałości pałacu półmitycznego króla Gudei oraz świątyni bóstwa Ningirisu. Według Reya mogła ona niegdyś “odgrywać taką samą rolę, jak obecnie świątynia Al-Kaaba w Mekce w Arabii Saudyjskiej”.
Tam też odkryto nieznane wcześniej teksty zapisane na glinianych tabliczkach charakterystycznym pismem klinowym. Zdaniem brytyjskiego archeologa teksty te “dotyczą codziennego życia mieszkańców Girsu, ale, co ważne, prawdopodobnie są tam także fragmenty «Gilgameszu» sprzed 4000 lat, które mogły zostać wykorzystane w Biblii, zwłaszcza w opowieści o biblijnym potopie“.
“Gilgamesz” to opowieść o królu-wojowniku, który walczy z demonami. Po śmierci swojego towarzysza pragnie on poznać “źródło życia wiecznego”. W swojej wędrówce napotyka człowieka o imieniu Utnapisztim, który jako wybraniec bogów zbudował statek, co ocaliło mu życie w czasie potopu.
Komentując ostatnie wykopaliska w Girsu dyrektor Muzeum Brytyjskiego dr Hartwig Fischer stwierdził, że „choć nasza wiedza o cywilizacji sumeryjskiej pozostaje do dziś bardzo ograniczona, to te odkrycia w zaginionym pałacu i świątyni kryją w sobie niezwykły potencjał. Rzucają one bowiem nowe światło na różne wydarzenia zachodzące w tamtej kulturze”.
Pierwsze odkopane miasto Sumerów
Girsu było starożytnym miastem, założonym przez Sumerów w południowej Mezopotamii, ok. 20 km na północ od Lagaszu (choć pierwsze ślady osadnictwa w tym miejscu sięgają jeszcze 5 tysiąclecia przed Chr.). Miasto było jednym z trzech (obok Lagaszu i Siraranu) głównych ośrodków miasta-państwa Lagaszu. W okresie starosumeryjskim pełniło najprawdopodobniej funkcję ośrodka politycznego i stolicy za panowania króla Gudei (w pierwszej połowie XXII wieku przed Chr.).
Patronem miasta był bóg wojny i polowań Ningirsu, którego świątynię odnowił Gudea. Według jego opisu świątynię zdobiły drewno cedrowe, złoto i cenne kamienie. Po przeniesieniu stolicy do Lagaszu Girsu zachowało rolę centrum religijnego. Miasto straciło swoje znaczenie po upadku III dynastii z Ur (ok. 2 tys. lat przed Chrystusem). Jego ruiny znajdują się na lewym brzegu kanału Szaṭṭ al-Gharrāf, w połowie drogi między Tygrysem a Eufratem, ok. 300 km na południowy wschód od Bagdadu.
Girsu było to pierwsze miasto sumeryjskie, które doczekało się obszernych wykopalisk archeologicznych. Jako pierwszy badał je Ernest Choquin de Sarzec (1837–1901), francuski konsul w Basrze. Prowadził on wykopaliska w latach 1877–1900 podczas jedenastu ekspedycji. Potem kierowali nimi: w latach 1903–09 Gaston Cros (1861–1915), w latach 1929–31 – Henri de Genouillac (1881–1940) i w latach 1931–33 – André Parrot (1901–80).
W latach 1877–1933 odkryto m.in. archiwa tabliczek zapisanych pismem klinowym, liczne pieczęcie cylindryczne, stelę sępów z dwustronnym przedstawieniem figuralnym i opisem zwycięstwa sumeryjskiego władcy Lagaszu, Eanatuma, nad sąsiednim miastem-państwem Umma oraz posągi Gudei. W Girsu odnaleziono łącznie ok. 30 tys. tabliczek z pismem klinowym, przy czym stanowisko zostało splądrowane, zanim poinformowano o nim francuskich archeologów.
Dziś świętujemy...