Bogna Białecka: smartfony nie są dla dzieci!

„Niestety, tego typu afera nie powinna być dla nas żadnym zaskoczeniem. Można się było tego spodziewać” – podkreśla Bogna Białecka, komentując dla KAI tzw. „aferę youtuberów”. Jak wyjaśnia, w tej chwili praktycznie każdy, niezależnie od tego, kim jest i co sobą reprezentuje, ma dostęp do Internetu i może być twórcą. Jeszcze w poprzednim pokoleniu twórca, by docierać do setek tysięcy, czy milionów osób, musiał sobą coś reprezentować, jako dziennikarz, artysta itp. Dziś tak nie jest. Dodatkowo, algorytmy poszczególnych mediów online preferują treści, które pobudzają silnie emocje i to zwłaszcza negatywne, np. treści antagonizujące, seksualizujące itp.

Promowani są twórcy, którzy takie emocje potrafią wzbudzić. „Kto będzie takie treści produkował? Zwykle nie ktoś, kto chce sprawić, żeby świat stawał się lepszy. Raczej ktoś, kto wie, co się sprzedaje i nie ma za bardzo skrupułów…” – mówi Bogna Białecka. „To, że znani i popularni youtuberzy nie trzymają standardów moralnych i przekraczają normy społeczne, związane jest z tym, kto generalnie jest promowany przez takie media. Można to łatwo sprawdzić porównując zasięgi osób, które przez wiele lat tworzą w Internecie bardzo wartościowe treści z zasięgami osób, które dostarczają negatywne emocje. W tym drugim wypadku są one nieporównywalnie większe” – dodaje.

Zwraca też uwagę na to, że w momencie, gdy ktoś zyskuje sławę, może pojawić się pokusa postawienia się ponad resztą: „jestem kimś wyjątkowym, specjalnym, więc normy obowiązujące wszystkich nie muszą obowiązywać mnie”. „Proces ten jest szybszy i bardziej prawdopodobny w przypadku ludzi, którzy swoją karierę zaczynają od tworzenia treści o charakterze negatywnym” – mówi psycholog.

Jak stwierdza, patologię w Internecie ułatwia też sama natura komunikacji zapośredniczonej, gdy nasze działanie nie wywołuje natychmiast informacji zwrotnej. „Gdy ktoś np. nieletniej dziewczynie opowiada seksualizujące treści, widzi natychmiast jej reakcję: strach, obrzydzenie, ucieczkę. Gdy to się dzieje przez Internet, tej reakcji nie widać” – zaznacza Bogna Białecka.

Jak lepiej chronić dzieci? Co powinno się zmienić? Zdaniem psycholog, potrzebna jest lepsza edukacja, ale też większa świadomość wśród rodziców, że w Internecie dochodzi do zjawiska zwanego groomingiem – czyli działań, które mają doprowadzić do bezpośredniego spotkania seksualnego drapieżcy z ofiarą lub też rozbierania się, lub wykonywania czynności seksualnych przed kamerką internetową – i że to może dotyczyć również naszego dziecka, o ile ma ono dostęp do Internetu. „Nie możemy udawać, że tego problemu nie ma” – podkreśla Bogna Białecka. Przywołuje ubiegłoroczne badania dziennikarzy amerykańskich, którzy zakładając w sieci konta, które można było zidentyfikować jako konta dzieci, niezwykle szybko odnotowywali próby kontaktów związanych z groomingiem.

Psycholog zwraca uwagę, że zasady bezpieczeństwa powinny być dzieciom przekazywane w sposób dostosowany do wieku. „Nie będziemy ośmiolatkowi tłumaczyć, czym jest pedofilia. Trzeba natomiast uczyć odruchów. Trzeba nauczyć, że jeśli ktoś mówi: «nie mów nikomu, nie mów rodzicom, to jest tylko między nami» – to jest to złe, podejrzane i natychmiast trzeba z czymś takim przyjść do rodziców!” – wyjaśnia.

Mówi również o tym, co powinno rodziców zaniepokoić. To przede wszystkim nagła zmiana zachowania dziecka. Może mieć ona oczywiście najróżniejsze przyczyny, ale badając je, należy również zwrócić uwagę na to, co dziecko robi w sieci. W przypadku zwłaszcza młodszych dzieci niepokojące są np. zabawy o charakterze seksualnym lub znajomość słownictwa i treści nieadekwatnych do wieku.

„Mam jeden postulat od bardzo dawna. Wiąże się on nie tylko z niebezpieczeństwem pedofilii, czy bycia oszukanym lub okradzionym, ale również z przebodźcowaniem, uzależnieniami oraz innymi mechanizmami, które powodują, że nadmierny kontakt z ekranem jest dla dzieci po prostu szkodliwy, niezależnie od treści, z którymi mają do czynienia. Zacznijmy traktować smartfon tak jak choćby alkohol. Do określonego wieku dziecko nie powinno w ogóle go posiadać, a dostęp do Internetu mieć pod kontrolą rodziców” – apeluje Bogna Białecka.

Jak podkreśla, różne towarzystwa psychologiczne czy pedagogiczne określają dopuszczalny wiek posiadania smartfona na minimum 14 lat. To jest moment, gdy dziecko zaczyna być bardziej zdolne do rozpoznawania niebezpieczeństw i nabiera większej zdolności do samokontroli. „Nie należy dawać smartfona dziecku w momencie, gdy kończy przedszkole!”– mówi.

Jak sobie radzić z presją otoczenia? Z tym, że wszyscy rówieśnicy posiadają telefon? „Ja zawsze mówię tak: albo uznamy, że takie jest życie i że nic nie da się zrobić, a tym samym przyznajemy, że to pokolenie będzie w pewnym sensie «stracone» i być może dopiero ich dzieci będą uczyć się na ich błędach, albo jednak zaczniemy działać i mówić o tym, że smartfon zasadniczo nie jest dla dzieci” – podkreśla Bogna Białecka. Jak dodaje, możliwym i łatwo dostępnym rozwiązaniem „na dziś” są programy kontroli rodzicielskiej, które m.in. ograniczają czas spędzany przez dziecko przed ekranem oraz jego możliwości instalowania aplikacji.

Przypomnijmy, że tzw. „afera youtuberów” dotyczy ujawnienia przypadków skandalicznych praktyk w środowisku najpopularniejszych polskich twórców internetowych, w tym wykorzystywania seksualnego nieletnich.