Piotr dobył miecza
„Wówczas Szymon Piotr, mając przy sobie miecz, dobył go, uderzył sługę arcykapłana i odciął mu prawe ucho. A słudze było na imię Malchos” (J 18, 10) – czytamy w opisie pojmania Jezusa w ogrodzie oliwnym.
W katedrze w Poznaniu na ścianie wisi przeszklona gablota, a w środku znajduje się broń sieczna podpisana na oddzielnej mosiężnej tabliczce jako: „Miecz «św. Piotra». Dar papieża Jana XIII dla nowo ochrzczonego władcy księcia Mieszka I, przekazany w 968 r. za pośrednictwem biskupa poznańskiego Jordana”. Czy to ten sam miecz, o którym wspomina św. Jan ewangelista?
W gablocie pod mieczem została umieszczona kopia strony z kroniki Jana Długosza. Oto tłumaczenie:
Papież ogłosił wówczas i ustanowił dla Kościoła poznańskiego człowieka o wiadomej sobie cnocie, wierze i religijności, Włocha Jordana, ze szlachetnego rodu rzymskiego, z rodziny i domu Orsinich. Po wyświęceniu i błogosławieństwie otrzymanym w Rzymie rozkazał mu papież w roku pańskim 966 udać się do Królestwa Polskiego, by tam kierował Kościołem. Ten sam papież Stefan, by uczynić początki Jordana milszymi dla kleru i ludu polskiego, ofiarował mu miecz św. Piotra, którym apostoł, jak wierzą, miał odciąć ucho Malchiasza w Ogrodzie Oliwnym, może ten sam miecz, a może inny zamiast tamtego, i pobłogosławił na pamiątkę tak świetnego czynu apostoła; aby Kościół w Polsce posiadał jawny klejnot, którym mógłby się szczycić (…). Ten sam miecz w Kościele poznańskim także i dzisiaj otacza gorliwa cześć.
Jeśli zajrzymy na stronę internetową katedry poznańskiej, dowiemy się, że miecz wiszący na ścianie świątyni to kopia wykonana w 2005 r. Jednak oryginał, czyli miecz, którego w pamiętny sposób użył św. Piotr apostoł, faktycznie znajduje się w skarbu Muzeum Archidiecezjalnego.
Skarb w skarbcu
Miecz, a dokładnie: tasak (bo tak jest formalnie klasyfikowany ten rodzaj broni, służącej głównie do oprawiania ryb i innych zwierząt, rzadziej do walki wręcz) ma 70,5 cm długości, a w najszerszym miejscu 9,4 cm szerokości. Rozszerza się ku dołowi. Został wykonany z żelaza. Kiedyś zapewne miał drewnianą rękojeść, która nie zachowała się do naszych czasów.
Jak to możliwe, że taki skarb jest tak mało znany w kraju? O Szczerbcu, czyli mieczu koronacyjnym królów Polski, przechowywanym na Wawelu, słyszał chyba każdy, a taki cenny zabytek – a właściwie relikwia – jest niemal zapomniany?
To samo pytanie zadawali uczestnicy sesji poświęconej eksponatowi, która odbyła się w 2011 r. w Poznaniu.
Sprawa jest skomplikowana. Miecz ma udokumentowaną kilkuwiekową historię kultu, np. w kilku dokumentach z XVII i XVIII w. czytamy, że taka relikwia była przechowywana w katedrze w Poznaniu i noszona w procesjach oraz okazywana ludowi do uczczenia podczas ważnych uroczystości, np. w święto św. Piotra i Pawła. Jednak pod koniec XVIII w. bp Ignacy Krasicki – zapewne na fali oświeceniowego sceptycyzmu – zakazał wystawiania miecza na widok publiczny.
Z biegiem lat coraz rzadziej go pokazywano, trochę o nim zapomniano. O tym, jak bardzo został on zapomniany, świadczy zdjęcie wykonane w katedralnej zakrystii prałackiej w 1945 r., na którym widać efekty rabunku dokonanego przez Niemców – opróżnione i porozrzucane pudła, skrzynki i tuby, z których okupanci wyjęli różne cenne przedmioty. Nad tą bezładną stertą spokojnie wisi na ścianie w gablocie miecz św. Piotra, który najwyraźniej nie wzbudził zainteresowania łupieżców.
Dopiero w połowie lat 80. XX w. miecz przeniósł do muzeum jego ówczesny dyrektor ks. kan. Stefan Tomaszkiewicz. Z jego inicjatywy obiekt został poddany zabezpieczającym zabiegom konserwatorskim.
„Dobrze by było, aby [miecz] stał się ikoną miasta – mówiła Aleksandra Pudelska podczas konferencji w 2011 r. Zauważyła, że jest to pierwszy zabytek chrześcijańskiej Polski i świadek rodzącego się państwa polskiego. „Z posiadania tego skarbu poznaniacy mogą być dumni, a wiedzieć o nim powinien każdy Polak” – napisano na stronie muzeum.
Różne opinie
Trzeba jednak dodać, że nie wszyscy historycy są przekonani o autentyczności eksponatu. Wprawdzie badania wykonane przez naukowców z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie dotyczące kształtu i typu stopu, z jakiego go wykonano tasak, wskazują, że został on wykuty w I w. n.e. na wschodnich rubieżach Cesarstwa Rzymskiego. Jednak przedstawiciele Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego są ostrożniejsi w ocenie wieku broni i bardziej skłonni przyjąć, że jest to średniowieczna kopia.
Nawet jeśli miecz św. Piotra nie pochodzi z I w., tylko z X czy XIV w., jest to broń sieczna, która obok Szczerbca ma najdłuższą udokumentowaną historię w kraju. Trudno więc się nie zgodzić z autorem wpisu na stronie internetowej muzeum, że eksponat zasługuje na znacznie większe zainteresowanie niż to, które obecnie go otacza.
Źródła: „Miecz św. Piotra z katedry poznańskiej. Losy zabytku” w „Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski”, t. 6, 2011; Muzeum Archidiecezjalne w Poznaniu; Wikipedia.
Dziś świętujemy...