Sede vacante. Kto rządzi w Watykanie po śmierci papieża Franciszka?

Jak wyjaśnił kardynał kamerling Kevin Farrell rankiem w poniedziałek, 21 kwietnia, ogłaszając śmierć papieża Franciszka, Stolica Piotrowa jest teraz nieobsadzona. Wszystkie urzędy zawiesiły swoje działanie – z wyjątkiem niektórych osób kluczowych w okresie sede vacante, odpowiedzialnych za zapewnienie sprawnego codziennego funkcjonowania Stolicy Apostolskiej do końca konklawe, które wybierze nowego pasterza Kościoła.

Sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej i szefowie dykasterii podali się do dymisji. Jednak niektóre osoby pozostają na stanowiskach: kamerling, którym jest obecnie kardynał Kevin Farrell; penitencjarz większy kardynał Angelo De Donatis; kustosz bazyliki świętego Piotra kard Mauro Gambetti; koordynator Rady ds. Gospodarczych kardynał Reinhard Marx; zastępca sekretariatu stanu kard. Edgar Peña Parra; sekretarz ds. relacji z państwami arcybiskup Paul Richard Gallagher; wszyscy sekretarze dykasterii oraz papiescy przedstawiciele na misjach.

Podczas wakatu na Stolicy Apostolskiej główne uprawnienia są skoncentrowane w rękach kamerlinga kardynała Kevina Farrella. Pomagają mu trzej kardynałowie, z których dwóch jest wybieranych losowo co trzy dni. Trzecim jest automatycznie koordynator Rady ds. Gospodarczych kardynał Marx. Tworzą oni szczególną grupę odpowiedzialną za to, by Kolegium Kardynalskie głosowało nad najważniejszymi kwestiami. Kamerling jest również odpowiedzialny za administrowanie dobrami i prawami doczesnymi Stolicy Apostolskiej.

Słowo kamerling pochodzi od włoskiego camerlingo (szambelan lub szambelan). Dawniej był on szefem Kamery Apostolskiej - instytucji zniesionej przez konstytucję apostolską z 2022 roku. Prerogatywy kamerlinga, mianowanego przez papieża, sięgają daleko w przeszłość. Jego funkcje zostały określone w konstytucji apostolskiej Vacantis Apostolicae Sedis z 1945 r. (w sprawie wakatu Stolicy Apostolskiej), a następnie zostały uszczegółowione w konstytucji apostolskiej Universi dominici gregis z 1996 roku.

Kamerling, który oficjalnie odnotował śmierć papieża, kazał zapieczętować jego prywatne mieszkanie (biuro i sypialnię) i upewnił się, że personel, który zwykle tam przebywa, pozostanie tam do czasu pogrzebu. Po pogrzebie wszystkie papieskie mieszkania zostają zapieczętowane. Kamerling oficjalne przejmuje w posiadanie Pałac Apostolski i organizuje przechowywanie ciała zmarłego papieża w Domu Świętej Marty, a [później w bazylice watykańskiej. Prefekt Domu Papieskiego wręcza kamerlingowi Pierścień Rybaka, czyli pierścień papieski – znak Piotrowy par excellence. Pierścień musi następnie zostać złamany lub w inny sposób uczyniony bezużytecznym podczas spotkania kardynałów.

Kamerling osobiście weryfikuje i zamyka konklawe, do którego posiada jeden z kluczy. Zapewniają również przestrzeganie tajemnicy - drzwi są jednak zamykane przez ceremoniarza. Po wyznaczeniu nowego papieża nakłada mu na palec nowy Pierścień Rybaka i prowadzi go do jego mieszkania, gdzie przekazuje mu klucze. Obowiązki kamerlinga kończą się wraz z objęciem urzędu przez nowego papieża.

Gdy tylko Stolica Apostolska zostaje opuszczona, dziekan Kolegium Kardynalskiego – którym jest obecnie kardynał Giovanni Battista Re – ma za zadanie zwołać kardynałów na rozpoczęcie kongregacji generalnych. Do uczestnictwa w tych spotkaniach uprawnieni są wszyscy kardynałowie, także ci, którzy nie są elektorami i mają ponad 80 lat. To również kardynał dziekan przewodniczy mszy świętej na rozpoczęcie konklawe.

Władza Kolegium Kardynalskiego, które spotyka się na kongregacjach generalnych (pierwsza odbyła się zapewne już w dniu śmierci papieża Franciszka, czyli 21 kwietnia), jest ograniczona do spraw bieżących i pilnych, takich jak przygotowania do wyboru nowego papieża.

Głównym celem kongregacji generalnych jest ustalenie profilu nowego papieża, analiza sytuacji Kościoła na świecie i identyfikacja wyzwań. Spotykając się za zamkniętymi drzwiami, kardynałowie w każdym wieku mogą swobodnie dyskutować między sobą o niektórych nazwiskach, mając na uwadze konklawe.

Przez cały okres sede vacante drzwi z brązu prowadzące do Pałacu Apostolskiego są zamknięte i pilnowane przez Gwardię Szwajcarską.

W tym czasie w herbie Stolicy Apostolskiej widnieje ombrellino, mały parasol, któremu towarzyszą klucze Świętego Piotra, godło Kościoła katolickiego, symbolizujące zarówno nieobecność papieża, jak i zarządzanie doczesnym życiem Stolicy Apostolskiej przez kardynała kamerlinga. Symbol ten zostanie wybity na monecie sede vacante i umieszczony na znaczkach pocztowych wydanych z tej okazji. Pojawił się on również na stronie internetowej Watykanu.