Zimny prysznic, mocna kawa i… różaniec? Jak małe dawki dyskomfortu budują siłę

Kiedy słyszymy „stres”, pierwsze skojarzenia są zwykle negatywne: bezsenność, ból brzucha, zmęczenie, depresja. I słusznie – przewlekły stres naprawdę niszczy. Ale istnieje jego druga strona – ta, która zamiast wypalać, buduje.

W świecie, który promuje wygodę i natychmiastową gratyfikację, coraz trudniej zaakceptować fakt, że pewien poziom dyskomfortu… może nam służyć. I choć „co cię nie zabije, to cię wzmocni” brzmi jak frazes, w rzeczywistości dobrze opisuje działanie tzw. stresu hormetycznego – czyli umiarkowanego wyzwania, które hartuje organizm.

Nie chodzi tu o przewlekłe napięcie, które prowadzi do chorób psychosomatycznych, ale o krótkotrwałe, kontrolowane „potrząśnięcia” systemem. To jak trening dla duszy i ciała – dokładnie taki, jakiego potrzebujemy, by rozwijać się, a nie zamierać w stagnacji.

Stres hormetyczny polega na tym, że niewielka dawka czynnika stresogennego mobilizuje układ odpornościowy i przygotowuje ciało na większe wyzwania.

Dzięki temu mechanizmowi możemy rozwijać odporność nie tylko fizyczną, ale także psychiczną. Kiedy uczymy się czegoś nowego, podejmujemy intelektualny wysiłek lub mierzymy się z konstruktywną frustracją – nasz mózg buduje nowe połączenia. To dlatego nawet rozwiązywanie krzyżówek czy gra w szachy może mieć działanie zdrowotne.

Krótkie, intensywne ćwiczenia fizyczne (HIIT), morsowanie, korzystanie z sauny, ale też wszelkie aktywności intelektualne wymagające skupienia – to wszystko formy pozytywnego napięcia.

Podobnie jest z frustracją towarzyszącą nauce nowej umiejętności. Kiedy uczymy się czegoś trudnego – nowego języka, gry na instrumencie, programowania – mózg się męczy, ale jednocześnie tworzy nowe połączenia nerwowe. To właśnie ten chwilowy dyskomfort przynosi długofalowe korzyści.

Ciekawie wypadają badania nad seniorami, którzy – zamiast biernej emerytury – podejmują się trudnego zadania opieki nad młodzieżą z trudnych środowisk. Choć początkowo stresujące, to doświadczenie w dłuższej perspektywie przynosiło im nowe siły, poczucie sensu, lepsze samopoczucie i dużo radości.

Warto zastanowić się na początek, czy twój codzienny stres nie jest przypadkiem toksyczny – wynikający z pracy ponad siły, złych relacji czy nadmiaru bodźców. Bo może być tak, że sami sobie aplikujemy wielkie porcje toksycznego stresu - np skrolując godzinami w mediach społecznościowych.

Jeśli tak, warto pomyśleć o wymianie: mniej chaosu, więcej wyzwań z sensem. Zamiast kolejnego oglądania TikToka – krótki spacer w deszczu lub zadanie logiczne.

Nie trzeba jednak od razu zanurzać się w przeręblu. W Kościele od wieków znamy sposoby na takie „hartowanie ducha”, które idealnie wpisują się w logikę hormetycznego napięcia. Codzienna modlitwa, systematyczna spowiedź, rekolekcje w ciszy, milczenie, post – to wszystko praktyki wymagające wysiłku, ale przynoszące głęboki, trwały owoc.

One również bywają trudne. Odmówienie różańca w skupieniu, wytrwanie w ciszy adoracji, przeżycie liturgii bez uciekania w rozproszenia – to rodzaje napięcia, które nas nie niszczą, ale budują. Duchowość chrześcijańska nie unika trudu. Wręcz przeciwnie – pokazuje, jak go przemieniać.

Zanim jednak rzucimy się w wir lodowych kąpieli czy intensywnych wyzwań intelektualnych, warto uważnie przyjrzeć się swojemu codziennemu funkcjonowaniu. Jeśli żyjemy w ciągłym biegu, zmagamy się z chronicznym zmęczeniem czy trudnymi emocjami, to najpierw trzeba zatroszczyć się o redukcję toksycznego napięcia.

Hormetyczne wyzwania mają sens wtedy, gdy pojawiają się zamiast, a nie obok codziennego przeciążenia. Może się okazać, że wystarczy – zamiast kolejnego serialu – spacer, zamiast niekończącego przeglądania Internetu – rozmowa z drugim człowiekiem. Nawet systematyczne wstawanie pięć minut wcześniej może być pierwszym krokiem do większej wewnętrznej dyscypliny.