Malta, chrześcijański skarb do (ponownego) poznania z okazji Jubileuszu Nadziei

Niewiele narodów może poszczycić się tak bogatą, trwałą i nieprzerwaną tradycją chrześcijańską jak Malta. Ten niewielki śródziemnomorski archipelag, położony na skrzyżowaniu cywilizacji, odciskał piętno wiary i nadziei przez prawie 2000 lat. Od ewangelizacji przez świętego Pawła po wybitną rolę w obronie zachodniego chrześcijaństwa na przestrzeni dziejów, dziedzictwo Malty stanowi inspirujący przykład transformacyjnej mocy chrześcijaństwa na przestrzeni wieków.

Chrześcijańska historia Malty rozpoczęła się podczas burzy. Około roku 60 apostoł Paweł rozbił się na wybrzeżu Malty w drodze do Rzymu, gdzie miał stanąć przed sądem. Powitany przez mieszkańców wyspy z "niezwykłą życzliwością" (Dz 28:2), pozostał na wyspie przez trzy miesiące, uzdrawiając chorych, głosząc Ewangelię i głęboko poruszając mieszkańców, w tym Publiusza, "głównego sędziego wyspy", który zgodnie z tradycją został pierwszym biskupem Malty.

Podczas swojej wizyty na Malcie w 2010 r. papież Benedykt XVI opisał przybycie Pawła jako największy dar, jaki kiedykolwiek przyniesiono na wyspy, i rzeczywiście został on przyjęty z entuzjazmem. Chociaż Dzieje Apostolskie nie odnotowują wyraźnie żadnych nawróceń, trudno sobie wyobrazić, aby apostoł narodów pozostał niezauważony. Liczne ślady archeologiczne - chrześcijańskie katakumby, bizantyjskie kościoły - świadczą o wczesnym i szybkim rozprzestrzenianiu się chrześcijaństwa. Ta kwitnąca społeczność rozwinęła się już w IV wieku, czyniąc Maltę jedną z najwcześniejszych kolebek wiary chrześcijańskiej, obok Jerozolimy, Rzymu, Koryntu i Antiochii.

Historia Malty jest pełna prób, ale także wiary. Najbardziej uderzającym epizodem było niewątpliwie Wielkie Oblężenie z 1565 r., kiedy to Osmanie, w drodze na podbój Europy, zostali odparci przez Rycerzy Świętego Jana i lud maltański. Zwycięstwo zostało przypisane wstawiennictwu Maryi Dziewicy, pod tytułem Matki Boskiej Zwycięskiej.

Ale na długo przed tym Malta doświadczyła już ucisku. W latach 869-1091 wyspa znalazła się pod panowaniem muzułmanów. Wbrew temu, co sądzą niektórzy historycy, wiara chrześcijańska nie zniknęła: odkryto chrześcijańskie przedmioty i budynki sakralne z tego okresu, dowód na prężną, ukrytą, ale bardzo żywą wierzącą społeczność.

Jeśli Maryja Dziewica zajmuje centralne miejsce w sercach Maltańczyków, to dlatego, że wiara tutaj często była przeżywana pod Jej ochronnym płaszczem. Jednym z najbardziej charakterystycznych miejsc jest narodowe sanktuarium Ta' Pinu na wyspie Gozo. To miejsce pielgrzymek, związane z objawieniem maryjnym w XIX wieku, przyciąga co roku tysiące wiernych. Maltańska pobożność maryjna nie ogranicza się do tego sanktuarium: jest to cecha całego kraju, usianego kaplicami i kościołami poświęconymi Matce Bożej. Kalendarz liturgiczny jest bogaty w święta maryjne, które są uroczyście przeżywane przez wspólnoty.

Współczesne pielgrzymki obejmują Camino Mariæ Melitensis, 60-kilometrową trasę łączącą Castrum Maris z Mellieħa, która pozwala pielgrzymom odkryć najważniejsze miejsca maryjne w kraju. Ten duchowy i kulturowy szlak zaprasza pielgrzymów do naśladowania Maryi i zbliżenia się do Chrystusa.

Katakumby maltańskie, jedne z najważniejszych poza Rzymem, są świadectwem głębokiej wiary od najwcześniejszych wieków. Znajdują się tam symbole chrześcijańskie, stoły biesiadne i freski budzące nadzieję na Zmartwychwstanie.

Inne stanowiska archeologiczne - bizantyjski kościół Tas-Silġ, kompleks San Pawl Milqi (domniemane miejsce, w którym Publiusz powitał Pawła) - ujawniają społeczność, która od samego początku żyła swoją wiarą z zapałem, nawet w najbardziej nieprzyjaznych czasach.

W kontekście Jubileuszu 2025 Malta wyróżnia się jako wzór wytrwałości i misji. Pomimo prób, jej mieszkańcy zachowali żywy płomień Ewangelii. Ich wierność wierze, wytrwałość w duchowych zmaganiach i zawierzenie Maryi uosabiają nadzieję, do której niesienia Kościół jest dziś wezwany.

Maltańska tradycja chrześcijańska, zakorzeniona w historii, ale wciąż żywa, przypomina nam, że najmniejsze społeczności mogą mieć ogromny wpływ. Jak podkreślił papież Franciszek, misją Kościoła jest „budzenie nadziei”. Pod tym względem Malta jest żywym świadectwem: krajem przesiąkniętym wiarą, gdzie przeszłość oświeca teraźniejszość i gdzie każdy pielgrzym może na nowo odkryć radość nadziei.