Leon XIV zmienia język Watykanu. Dlaczego wtorkowe wieczory w Castel Gandolfo przyciągają świat?

Papież Leon XIV od początku września przyjął zwyczaj, by w każdy wtorkowy wieczór, wychodząc ze swojej rezydencji w Castel Gandolfo, odpowiadać na pytania dziennikarzy. To nowy styl komunikacji papieskiej, bardzo różny od sposobu papieża Franciszka.

„Słowo papieża, by miało wartość, powinno być słowem rzadkim” – ta rada, udzielona Franciszkowi przez jednego z jego bliskich współpracowników, nie znalazła odzwierciedlenia w praktyce. Jego pontyfikat naznaczony był bowiem lawiną wywiadów i licznych wypowiedzi, nierzadko budzących konsternację. Papież Franciszek udzielił ponad 200 rozmów mediom o najróżniejszych profilach, a jego konferencje prasowe w samolocie – często komentowane i bywało, że kontrowersyjne – niejednokrotnie przyćmiewały tematykę samych podróży.

W przypadku Leona XIV zmiana stylu jest oczywista – papież stawia na prostotę i powściągliwość. Dotąd udzielił obszernego wywiadu jedynie amerykańskiej dziennikarce Elise Allen z portalu Crux, związanego z książką „Leon XIV, obywatel świata, misjonarz XXI wieku” (wyd. Penguin Peru, w języku hiszpańskim). Wywiadu, z którego cytowaliśmy ważny fragment w naszym artykule o deep fake. Rozmawiał także krótko z dziennikarzem RAI Ignaziem Ingrao podczas wizyty w siedzibie Radia Watykańskiego 18 czerwca, gdzie wezwał m.in. do „promowania pokoju”.

Od września jednak pojawił się nowy rytuał. Każdy wtorkowy wieczór, gdy papież kończy 24-godzinny odpoczynek w Castel Gandolfo, staje się okazją, by odpowiedzieć na pytania dziennikarzy. W krótkich, dwuminutowych wypowiedziach Leon XIV porusza najważniejsze tematy międzynarodowe.

9 września wyraził zaniepokojenie „naprawdę poważną sytuacją” po izraelskim ataku na Katar. 23 września, pytany o groźby ze strony Rosji wobec Europy Wschodniej, zaznaczył, że Europa „mogłaby zrobić różnicę”, gdyby była „naprawdę zjednoczona”.

„Każdy powinien zawsze pracować na rzecz pokoju” – podkreślił papież, wyrażając jednocześnie nadzieję, że ten „styl rządzenia”, oparty na „wywieraniu presji”, może pomóc odstraszyć inne mocarstwa od rozpętania wojny. W tonie wyważonym, mimo światowych podziałów, dodał, że w planie Trumpa na zakończenie wojny w Gazie dostrzega także „bardzo interesujące elementy”.

Styl komunikacji Leona XIV można opisać jako spokojny, bez zaskakujących zwrotów, ale jednocześnie dostarczający treści, które natychmiast podchwytują media i dyplomaci.

Jego sposób odpowiadania – czasem nawet wyprzedzania pytań – świadczy o tym, że papież jest dobrze poinformowany i reaguje na bieżąco. Nie zawsze korzysta z dostępnych filtrów dyplomatycznych, ale bez kompleksów używa mikrofonów, by przekazać jasne przesłania: o pokoju i nienaruszalności suwerenności państw.

Pierwsze podróże papieskie pokażą zapewne, w jaki sposób Leon XIV będzie współpracował z mediami. Możliwe, że wróci do zwyczaju konferencji prasowych w samolocie, jak jego poprzednik, ale nie wyklucza też, że pytania będą zbierane wcześniej – jak w czasie pontyfikatu Benedykta XVI. Niemiecki papież, znany z głębokiej refleksji intelektualnej, unikał improwizacji i dbał o precyzję swoich słów, choć nie zawsze chroniło go to przed nieporozumieniami.

Jeszcze wcześniej Jan Paweł II zapisał się w pamięci swoją otwartością wobec mediów. 10 sierpnia 1983 r., tuż przed pielgrzymką do Lourdes, francuska FR3 wyemitowała pierwszą w historii rozmowę telewizyjną z papieżem. Z czasem jednak komunikacja Jana Pawła II stała się bardziej kontrolowana pod wpływem rzecznika Joaquína Navarro-Vallsa.

Nie jest wykluczone, że Leon XIV także dobierze sobie osobisty zespół ds. komunikacji, wprowadzając zmiany w Dykasterii ds. Komunikacji, której struktury pozostały po pontyfikacie Franciszka. Na pewno jednak będzie wierny zasadzie, którą przypomniał 11 maja podczas spotkania z dziennikarzami w auli Pawła VI: promowaniu komunikacji, „która nie używa słów agresywnych, nie naśladuje modelu rywalizacji i nigdy nie oddziela poszukiwania prawdy od miłości, z jaką powinniśmy jej pokornie szukać”.