Matka łaski. Jakie są właściwe dla Maryi tytuły? Watykan wyjaśnia

Kult maryjny jest szczególnie żywy w Kościele katolickim, ale, jak każda duchowość, może on być praktykowany w sposób odbiegający od doktryny wspólnoty Kościoła, który stoi na straży wiary. Z troski o wiernych Dykasteria Nauki Wiary opublikowała Notę „Mater populi fidelis”, o niektórych tytułach Maryi. Prefekt Dykasterii kard Víctor Manuel Fernández wyjaśnia, dlaczego powstał ów dokument:

Nota powstała z troski o wiernych, w kontekście ekumenicznym, a także po to, by przedstawić pobożność maryjną, jako skarb Kościoła. Nota przedstawia kult Maryi w kontekście nie tylko Tradycji, ale także Pisma Świętego. 

Kard. Fernández zauważa, że istnieją pewne grupy, publikacje czy formy pobożności, które rozwijają reinterpretacje tytułów maryjnych, używanych w przeszłości w innym znaczeniu. Prefekt stwierdza, że 

Jakie to tytuły?

Tytuł ten - używany od początku chrześcijaństwa, ostatecznie wszedł do powszechnego użytku się w XV wieku jako uściślenie do wcześniejszego wezwania Odkupicielka. Powszechnie używany przez papieży i wiernych, w połączeniu z Bożym macierzyństwem Maryi oraz Jej zjednoczeniem z Chrystusem pod krzyżem, jednak aktualny dokument sugeruje, że jego użycie jest niewłaściwe.

Dlaczego?

– Groźba zaciemnienia roli Chrystusa: Tytuł ten grozi zaciemnieniem jedynego zbawczego pośrednictwa Chrystusa i jest możliwe, że dla niektórych przesłaniałaby fakt, że Maryja wszystko zawdzięcza Chrystusowi.

– W oczach niektórych sugeruje brak doskonałości odkupienia: Dzieło Odkupienia dokonane przez Chrystusa jest doskonałe i nie wymaga żadnych uzupełnień. Papież Franciszek wyraził jednoznacznie negatywną ocenę stosowania tego tytułu, podkreślając, że „Odkupiciel jest tylko jeden i tego tytułu się nie dubluje”. Maryja nigdy nie chciała zatrzymać dla siebie niczego, co przynależało Jej Synowi, ale zawsze przedstawiała się jako uczennica.

– Ryzyko niezrozumienia: Wyrażenie to, wymagające licznych i nieustannych objaśnień, aby nie zostało błędnie zrozumiane, staje się niestosowne i nie służy wierze Ludu Bożego. Warto oczywiście zwrócić uwagę, że konieczność nieustannych i licznych objaśnień towarzyszy wielu innym pojęciom, takim jak synodalność, jednak dokument dotyczny wyłącznie Maryi.

Pojęcie to jest stosowane od VI wieku na Wschodzie, a jako teza doktrynalna utrwaliło się ostatecznie na Zachodzie w XVII wieku. Jest nieodzowną częścią naszej wiary katolickiej, jednak jednocześnie stanowi przeszkodę w oczach protestantów do rozmów ekumenicznych.

Dlaczego wymagana jest szczególna ostrożność:

– Wyłączność pośrednictwa Chrystusa: Chrystus jest jedynym Pośrednikiem, w którym jednoczy się natura Boska i natura ludzka. W świetle słowa: „Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus” (1 Tm 2, 5) konieczna jest szczególna ostrożność w stosowaniu tego tytułu względem Maryi. Niektórzy mogą nie rozumieć kluczowego elementu realnego pośrednictwa Maryi - "Per Mariam ad Christum".

– Tylko znaczenie podporządkowane: Tytuł ten jest dopuszczalny tylko w znaczeniu podporządkowanym i w żaden sposób nie może dodawać skuteczności ani mocy jedynemu pośrednictwu Jezusa Chrystusa.

– Pośrednictwo uczestniczące: Macierzyńska rola Maryi ma charakter uczestniczący i wywodzi się z nadmiaru zasług Chrystusa, opierając się na Jego pośrednictwie i z niego czerpiąc całą swoją moc.

– Matka łaski a łaska uświęcająca: Maryja, jako pierwsza odkupiona, nie mogła być pośredniczką łaski, którą sama otrzymała. Ponadto Maryja nie może interweniować w doskonałej bliskości między człowiekiem a Bogiem w przekazywaniu łaski uświęcającej (dar życia trynitarnego). Łaska uświęcająca jest dziełem wyłącznie Boga.

Dopuszczalne rozumienie:

Choć dokument tego nie ujmuje w tej formie, jednak należy pamiętać o zasadzie "Per Mariam ad Christum" - przez Maryję do Chrystusa. Maryja jest piośredniczką w tym sensie, że prowadzi nas ku Chrystusowi. Maryja wyprasza łaskę (advocata gratiae), wstawiając się za nami.

Macierzyństwo Maryi wobec wierzących jest motywem przewodnim dokumentu. Jest to tytuł, który podkreśla Jej macierzyńską bliskość. Dlatego wprowadzony jest ten nowy, do tej pory nie używany tytuł.

Dlaczego tytuł jest stosowny:

– Macierzyństwo duchowe: Duchowe macierzyństwo Maryi wypływa z Jej fizycznego macierzyństwa względem Syna Bożego. Rodząc Chrystusa, zrodziła w wierze wszystkich chrześcijan, którzy są członkami Ciała Mistycznego.

– Wypełnienie planu Bożego: Macierzyństwo Maryi wobec nas jest częścią wypełnienia boskiego planu zbawienia.

– Wzór wiary: Maryja, nazwana przez św. Augustyna „współpracownicą” w Odkupieniu, jest Matką wiernego Ludu, ponieważ współpracuje z Chrystusem w rodzeniu się „wiernych w Kościele”.

– Wyjątkowa współpraca: Udział Maryi Dziewicy w życiu Syna nadaje Jej współdziałaniu w dziele odkupienia Chrystusa charakter jedyny i wyjątkowy.

Tytuł zalecany, o ile jest rozumiany właściwie, jako funkcja przygotowawcza i wstawiennicza.

Właściwe zastosowanie:

– Źródło w Chrystusie: Maryja jest Matką Chrystusa, który jest Łaską doskonałą i Źródłem wszelkiej łaski.

– Wstawiennictwo macierzyńskie: Tytuł Matka łaski należy odczytywać w precyzyjnym znaczeniu, że Maryja pokornie współpracuje, abyśmy mogli otworzyć nasze serca na Pana. Jej szczególne połączenie macierzyństwa i łaski sprawia, że Jej modlitwa za nas posiada wartość i skuteczność, których nie można porównać z żadnym innym wstawiennictwem.

– Łaski aktualne: Maryja może wyprosić dla nas wewnętrzne poruszenia Ducha Świętego, zwane „łaskami aktualnymi”, które przygotowują grzeszników do usprawiedliwienia i pobudzają już usprawiedliwionych do wzrostu.

Chociaż nie jest to tytuł wymieniony wśród głównych tytułów współpracy, jest to kluczowe określenie w dokumencie. Nowy tytuł, do tej pory nie stosowany.

Znaczenie:

– Papież Franciszek podkreślał, że Maryja jest „pierwszą uczennicą, która najlepiej poznała sprawy Jezusa”.

– Św. Augustyn mówił, że „Maryja bardziej była uczennicą Chrystusa niż Jego matką”.

– Maryja jest wzorem wiary i miłości dla Kościoła, dzięki posłuszeństwu woli Ojca i współpracy w dziele Odkupienia.

– Maryja, jako pierwsza uczennica i Matka, uczy każdego chrześcijanina przyjmować łaskę, strzec jej i rozważać dzieło Boga.