Jeśli Bóg działa w naszym życiu, jak możemy być pewni, że to Jego działanie, a nie nasze projekcje? Odpowiada ojciec Olivier-Marie Rousseau.
Maryvonne Gasse: Czym jest znak?
O. Olivier-Marie Rousseau: Znak to rzeczywistość widzialna, która odsyła nas do rzeczywistości niewidzialnej. Człowiek, który jest zarazem istotą cielesną i duchową, potrzebuje znaków do komunikacji. Na przykład natura, poprzez swoje piękno, bogactwo i złożoność, może wzbudzać zachwyt, który pociąga za sobą pytania prowadzące do uznania istnienia Boga Stwórcy. Co nie narzuca wiary, ale uzdalnia serce do adoracji. To naturalna postawa, która sama w sobie nie oznacza jeszcze wiary, ale jest niezbędna do tego, aby wiara mogła zaistnieć. Ponieważ łaska bazuje na naturze.
Jakie znaki w porządku nadprzyrodzonym mogą wzbudzić wiarę?
W Ewangelii według św. Jana pierwszym znakiem, jaki czyni Jezus, jest cud w Kanie: na prośbę Matki Bożej zamienia wodę w wino. W ten sposób czyni znak, który potwierdza, że Bóg słyszy naszą modlitwę i hojnie na nią odpowiada – wino Jezusa jest lepsze! Bóg jest większy niż nasze serce i, w czasie swojej działalności publicznej, Chrystus mnoży znaki (uzdrowienia, egzorcyzmy, wskrzeszenia), by rozbudzić w nas ufność i doprowadzić nas aż do misterium paschalnego, znaku par excellence, bez którego „próżna jest nasza wiara” (1 Kor 15, 17). Chrystus darmo daje i oczekuje odpowiedzi udzielonej w wolności.
W jakim sensie?
Gdy Jezus dokonuje rozmnożenia chleba (J 6, 12-15), czyni znak mocy, który uwodzi tłumy do tego stopnia, że chcą „obwołać Go królem”. Jednak Jezus wymyka im się, ponieważ nie chce pozwolić zamknąć się w ich kategoriach skuteczności. „Troszczcie się o pokarm, który trwa na wieki” – powie, nim zderzy się z ich pytaniem: „Jakiego więc dokonasz znaku, abyśmy go widzieli i Tobie uwierzyli?” (J 6, 30). Jezus odpowiada, nie uciekając od pytania, ale odwracając ich logikę: „Ja jestem chlebem życia” (J 6, 35). Dając samego siebie w ten sposób, zaprasza uczniów do przejścia od rzeczywistości widzialnej (kosze pełne chleba) do tajemnicy „chleba życia”, z którym się utożsamia. Jednak dla rozumu, jak dodaje Ewangelia, „trudna jest ta mowa”; jedni poszli za Nim, inni odeszli.
Czy istnieją jakieś inne bardziej namacalne, bardziej dostępne znaki?
Obok sakramentu ołtarza istnieje sakrament brata, a szczególnie diakonia ubogich, „naszych panów”, jak pięknie nazywa ich św. Wincenty à Paulo, znaki ubogiego żłóbka i krzyża. Jednak pod jednym warunkiem – nasza hojność nie może ograniczać się do zwykłej pomocy humanitarnej. „Gdybym rozdał na jałmużnę całą majętność moją (…) lecz miłości bym nie miał, nic bym nie zyskał” (1 Kor 13, 3). Aby widzialny znak stał się nośnikiem Chrystusa, musi być poruszany łaską.
Czy Bóg może bezpośrednio ingerować w nasze życie?
Oczywiście! To może być na przykład nieprawdopodobne spotkanie, które zmienia bieg mojego życia i nieoczekiwanie otwiera jakieś drzwi, choć nie podejmowałem działania w tym kierunku, lub wewnętrzne przynaglenie, by podjąć jakąś inicjatywę, które pojawia się i trwa, na tyle realistyczne, że nie jest owocem iluzji.
Jak rozeznać autentyczność Bożych znaków?
Znaki Boga rozpoznaje się po owocach (Ga 5, 22). Jednak nie możemy być jednocześnie sędzią i stroną sporu, dlatego tak ważne jest, by potwierdzać nasze rozeznanie. Św. Jan od Krzyża widział ku temu trzy powody: zweryfikowanie zgodności znaków ze Słowem Bożym, zwrócenie się o pomoc do drugiej osoby, by nie przyzwyczajać się do nietrwałej „drogi zmysłów”, i aby „duch trwał w pokorze, uległości i umartwieniu”. Krocząc własnymi drogami, możemy popaść w pychę, mając poczucie uprzywilejowania z powodu otrzymywanych znaków. A to straszna pułapka duchowa.
Czy można się w tej ocenie pomylić?
Jeśli serce nie ćwiczyło się w cnotach kardynalnych, nie było oczyszczone przez praktykę cnót teologalnych, nie żywiło się Słowem Bożym i sakramentami, istnieje ryzyko, że podporządkuje się swoim namiętnościom, stanie się ofiarą swoich braków emocjonalnych, zakładnikiem swojego systemu kompensacji. To oznaki nieuporządkowania, które zagraża ćwiczeniu się w wolności i może zniekształcić Boże znaki, przywłaszczając je sobie według własnego uznania, zamiast w zaufaniu pozwolić się im poprowadzić. To tutaj wszystko się rozgrywa. Ale diabeł może zmącić znaki, pasożytować na ich znaczeniu.
W czasie kuszenia Chrystusa na pustyni (Łk 4, 1-13) szatan domagał się znaków: cudownych, spektakularnych, ewidentnych, które zaprzeczają realności ludzkiej kondycji i sławią wszechmoc. Wszystko po to, by odciągnąć Chrystusa od Jego wcielenia i Jego misji. My również, udając się na pustynię, pociągnięci perspektywą modlitwy lub samotności, nie jesteśmy wolni od tych pokus. Pustynia jest przestrzenią złudzeń, gdzie króluje wyobraźnia bez ograniczeń, do tego stopnia, że może doprowadzić nas do pychy lub rozpaczy, jeśli nie będziemy zanurzeni w postawie adoracji. To postawa, w której stworzenie uznaje swoją ograniczoność, grzeszność i zależność od Stwórcy.
Należy czekać na znaki od Boga czy też Go o nie prosić?
Można Go o nie prosić w pokorze serca i ubóstwie ducha. Ponieważ Bóg niekoniecznie pośle nam znak, którego się spodziewamy. Lub, co jeszcze bardziej prawdopodobne, Jego odpowiedź tak nas przerośnie, że wydrąży w nas świadomość naszej niezmiernej małości wobec Jego nieskończonej wielkości.
W swojej boskiej pedagogii Bóg prowadzi nas łagodnie i stanowczo, oczyszcza nasze zachłanne serce i ślepy umysł, które chcą „położyć rękę” na Jego łaskach, jak św. Piotr, który chciał postawić namiot na górze Tabor przed przemienionym Chrystusem. Bóg wzywa nas, byśmy opuścili bujne, równinne pastwiska, by udać się na mniej urodzajne, ale bardziej czyste szczyty, stopniowo uwalniając się od wszystkiego, co stoi na drodze naszego z Nim zjednoczenia. Dlatego też wszyscy święci poznali, czym jest noc duchowa, czy to w wymiarze nocy zmysłów, nocy umysłu czy też nocy wiary. Wiemy, że u kresu swojego życia św. Tereska od Dzieciątka Jezus zastanawiała się nawet nad tym, czy niebo istnieje!
Czy należy w takim razie zrezygnować z namacalnych znaków?
Tak, ale z roztropnością. Gdy doświadczamy łaski znaków, „są [one] drogą, którą prowadzi nas Bóg, nie ma powodu, by je lekceważyć” zapewnia św. Jan od Krzyża. Byłoby więc zarozumiałością zaprzeczanie im, ale też niebezpieczne jest przywiązywanie się do nich lub ich samodzielne szukanie. „Wszystko już powiedziałem przez Słowo, będące moim Synem i nie mam już innego słowa; czyż mogę ci więcej odpowiedzieć albo objawić coś więcej ponad to?” – możemy przeczytać w Drodze na Górę Karmel tegoż Jana od Krzyża. „W Starym Przymierzu tak prorokom, jak i kapłanom dozwolone było zapytywać Boga oraz żądać objawień i znaków – mówi dalej doktor Kościoła. – Ponieważ wiara nie była jeszcze dobrze ugruntowana i nie było jeszcze ustanowione prawo Ewangelii […] Jednak w tajemnicy wcielenia wszystko zostało powiedziane, wszystko zostało dane. Przez to jedno Słowo powiedział nam wszystko naraz. I nie ma już nic więcej do powiedzenia”.
Czy świętość obywa się więc bez znaków?
„Przed Bogiem więcej znaczy jeden uczynek czy akt woli uczyniony z miłości niż wszystkie wizje i objawienia, które mogą z nieba pochodzić” – wyjaśnia św. Jan od Krzyża. Kościół zapewnia nam znaki, których potrzebujemy, jednak Chrystus oczekuje naszej odpowiedzi wiary, udzielonej w wolności i pewnej, by przyspieszyć Jego powrót. „Czy jednak Syn Człowieczy znajdzie wiarę na ziemi, gdy przyjdzie? (Łk 18, 8).
Czytaj także:
Jak rozeznać powołanie? Nie oczekuj cudów, obserwuj znaki
Czytaj także:
„Uzdrowienie było znakiem, że św. Charbel czegoś ode mnie chce…”
Dziś świętujemy...