W odpowiedzi na każde wydarzenie od razu zamieszczamy post, tweet, natychmiastową reakcję. Koniecznie trzeba wyrazić swoją opinię, wybrać swój obóz, sprawić, by dostrzeżono „nasze pomysły”. Czy chodzi o ostatnie wystąpienie prezydenta, wypowiedź papieża Franciszka czy reakcję na reakcję jakiegoś polityka lub gwiazdy w kontekście aktualnych wydarzeń, każdy przygotowuje swój komentarz w czasie rzeczywistym, poczuwa się do roli polityka czy teologa…
Stopniowo kompulsywny internauta staje się lobbystą swoich własnych spraw. Wypowiada się chętniej, nie rozmawiając z konkretną osobą i „folguje sobie” z tym większą łatwością, że nie posiada rozmówcy z krwi i kości. Podsyca szum medialny. Media społecznościowe pomnożyły słowa, dając do nich dostęp każdemu. Jak więc dostosować nasze słowa i stanowisko zajmowane wobec różnych wydarzeń, gdy wirtualna rzeczywistość sprzyja różnym nadużyciom językowym?
Zawsze pamiętaj o zasadzie trzech sit
Ileż gaf i wpadek popełniamy tylko dlatego, że reagujemy impulsywnie, nie dając sobie czasu na zastanowienie się… Gdzie się podziały nasze pytania, nasza ostrożność wobec złożonej rzeczywistości? Od dawnych czasów, gdy wszystko zachowywaliśmy dla siebie, przeszliśmy do stanu braku zahamowań, gdzie nie ma już granic: dla przemocy, obelg, nadmiernej ekspozycji własnego ja, która niszczy naszą intymność i naszą głęboką tożsamość…
„Porwani w ten kompulsywny wir komunikacyjny, musimy na nowo nauczyć się milczeć, aby na nowo uświadomić sobie, co odczuwamy, zanim zostanie to wypowiedziane, aby na nowo nadać wagę naszym słowom i nacechować je życzliwością, aby nie żałować, że coś powiedzieliśmy” – analizują psychiatra Jean-Christophe Seznec i aktor Laurent Carouana w jednym ze swoich licznych dzieł, w których podejmują refleksję nad miejscem słowa w społeczeństwie cyfrowym. Z kolei filozof Michel Lacroix, w swojej książce Toksyczne słowa, budujące słowa, uznaje za ważne, by odwołać się do etyki języka, ponieważ słowa angażują nas równie mocno, jak czyny.
Czy to na pewno dobry pomysł, by mówić wszystko, co przychodzi nam do głowy? Myśleć na głos to, co inni myślą po cichu? Sokrates, nim zdecydował się coś powiedzieć, stosował wypracowaną przez siebie metodę trzech sit. Czy to prawda (po prostu czy podjęliśmy wysiłek, by zweryfikować daną informację, pochodzenie danego zdjęcia lub pogłoski)? Czy to dobre (czy wręcz przeciwnie, chodzi o informację, która skrzywdzi, zrani drugiego człowieka)? Czy to pożyteczne (czy stwarza to możliwość zmiany na lepsze, pozwoli popchnąć do przodu daną kwestię)? Oto trzy sita, które pozwolą nam zaoszczędzić wiele wody w młynie naszych słów.
Rozmawiaj z wyrozumiałością, nie z oburzeniem
Czy nie powinniśmy mówić „w porę i nie w porę” – to znaczy przy każdej okazji, sprzyjającej lub nie – by świadczyć o Chrystusie lub kiedy nasz bliźni zbłądzi? – pytają się chrześcijanie. „Nie o to chodzi czy mówić czy nie – odpowiada ojciec Jean-Marie Gueullette. – To, co ważne to sposób, w jaki ten, kto mówi, traktuje osobę, do której się zwraca. Słowo chrześcijan staje się słyszalne, gdy nie jest wypowiadane z góry, w sposób deprymujący, pełen pogardy dla tego zgniłego świata.
“Cytuje też św. Franciszka Salezego, który nieprzypadkowo uznawany jest za patrona dziennikarzy, wskazując sposób postępowania wobec grzesznika lub przeciwnika: „Lepiej odnosić się do niego ze współczuciem niż z oburzeniem”. „Razem z grzesznikami stoimy wobec Słowa Bożego, a nie ze Słowem Bożym przeciw grzesznikom” – przypomina ojciec Jean-Marie Gueullette.
To do nas należy wypracowanie własnego sposobu rozmawiania. „Ta kwestia ma ogromne znaczenie w dziedzinie edukacji i ewangelizacji, gdzie należy unikać wszelkich określeń typu «musisz», «nie możesz», i innych „powinności”, które sprawiają, że podmiot znika za jakąś abstrakcyjną normą. Dawanie rad to nie mówienie drugiej osobie co ma robić, ale oświecanie jej sumienia tak, aby stopniowo znalazła własne odpowiedzi, wewnętrznie przyswajając prawo. Nauczanie ewangeliczne nie jest teorią. To opowieść, która pozwala nam kogoś poznać, poznać Chrystusa”.
Sztuka milczenia
Chcąc mieć pewność, że rozmawiamy we właściwy sposób, zdarza się, że pojawia się w nas taki odruch, by zapytać samego siebie: „Co Jezus powiedziałby na moim miejscu?” Zdaniem ojca Jean-Marie Gueullette’a jest to pozbawione sensu: „Nie możemy rozmawiać tak, jak Jezus by to uczynił. I nikt, nawet Bóg, nie może mówić za nas. Wierzący mają czasem wrażenie, że im mniej są obecni w tym, co robią, tym bardziej zyskują na pobożności. Nic bardziej mylnego. To nasze sumienie decyduje, tu i teraz, w tych okolicznościach, które są naszymi okolicznościami życia. Jesteśmy osobiście odpowiedzialni za nasze czyny i słowa, nawet jeśli w czasach niepokoju, jakie są naszym udziałem, wzmaga się pragnienie zewnętrznego autorytetu, który wyręczyłby nas w tym zadaniu. Według św. Tomasza z Akwinu podobieństwo człowieka na obraz Boży przejawia się właśnie w tym, że posiada on wolną wolę i zdolność panowania nad swoimi czynami”.
To właśnie z powodu braku ciszy, która pozwala pielęgnować życie wewnętrzne, znajdujemy się niespodziewanie w pozycji bojownika, który z zasady dostosowuje się do wszystkich poglądów swojego klanu, samemu nad nimi się nie zastanawiając. Lub w pozycji fundamentalisty, który wszystkie teksty religijne odczytuje dosłownie, nie zadając sobie żadnych pytań. Potrafić milczeć, by świadomie zabierać głos.
Clotilde Hamon
Czytaj także:
Wzorce komunikacji wyniesione z domu. Jak je zmienić?
Czytaj także:
Naprawiamy komunikację w związku. Zobacz, jaki jest pierwszy krok
Dziś świętujemy...