Przebarwienia – czynniki ryzyka, typy zmian oraz sposoby leczenia

Przeważnie spotykamy się z przebarwieniami nabytymi, jednakże istnieją również te o charakterze wrodzonym. W związku z wcześniej wymienionymi czynnikami, istnieje wiele metod walki z nimi - w zależności od typu zmiany pigmentacyjnej. Proces terapii przebarwień bywa czasochłonny, obejmujący nie tylko działania w gabinecie kosmetycznym czy dermatologicznym, ale także pielęgnację domową.

Są to zmiany wyraźnie odgraniczone barwnikowo od reszty skóry. Do kluczowych przyczyn powstawania przebarwień należą nieprawidłowości w procesie melanogenezy, a więc w powstawaniu melaniny - barwnika skóry, włosów oraz naczyniówki oka. Melanina pełni funkcję ochronną przed szkodliwym wpływem promieniowania ultrafioletowego. Jej produkcja uzależniona jest od czynników hormonalnych oraz genetycznych, a nierównomierne rozmieszczenie będzie się objawiać właśnie w postaci przebarwień. 

Enzymem, który stymuluje proces powstawania melaniny jest tyrozynaza i to właśnie jej inhibitory bardzo często są trafnym sposobem leczenia. 

Proces powstawania melaniny można w skrócie opisać w dwóch etapach:

W skórze miejscem występowania melanocytów jest warstwa podstawna naskórka w zagęszczeniu od 1000 do 2000 komórek na 1mm², co stanowi 3% ogólnej liczby komórek warstwy naskórkowej. Gęstość melanocytów może być nawet dwa razy większa na obszarze skóry odsłoniętej. 

W ludzkiej skórze możemy rozróżnić dwa rodzaje melaniny: eumelaninę i feomelaninę. Pierwsza z nich w większości występuje u ciemnoskórych osób zapewniając im ochronę przed promieniowaniem UVB. Z kolei feomelanina przeważa u osób z jasną karnacją, a więc osób z większym ryzykiem uszkodzeń słonecznych. Ich wzajemną zależność kontroluje hormon melanotropowy.

Jeśli chodzi o rodzaje przebarwień skóry, możemy rozróżnić je między innymi ze względu na głębokość zmian oraz zakres ich występowania. 

W przypadku różnicowania głębokości zmian wyróżniamy:

Jeśli chodzi o podział ze względu na zakres występowania wyróżniamy następujące przebarwienia:

Jeśli na ciele pojawiają się zmiany tego typu, przyczyn można poszukiwać w pojawieniu się chorób ogólnoustrojowych. Jest to kategoryczne wskazanie do dokładnej diagnostyki w celu odpowiedniego rozpoznania. Choroby odpowiedzialne za taki stan rzeczy to między innymi cukrzyca, choroby tarczycy, choroba Addisona czy choroby wątroby. 

Najczęstszym czynnikiem wywołującym hiperpigmentację jest promieniowanie UVB i UVA. Promieniowanie UVB zwiększa liczbę melanocytów, zawartość melaniny w naskórku oraz pobudza aktywność tyrozynazy. Promieniowanie UVA nie ma bezpośredniego wpływu na powstawanie przebarwień z uwagi na to, że powoduje uwalnianie melaniny z melanosomów, jednocześnie nie aktywując wzrostu jej syntezy. 

Z badań wynika, że czynniki etniczne w bardzo dużym stopniu wpływają na rozwój melasmy, zwłaszcza w przypadku niższych fototypów. Innym czynnikiem zwiększającym ryzyko przebarwień jest promieniowanie HEVL, znane także pod nazwą “światło niebieskie”. Może istotnie przyczyniać się do nasilenia problemów z prawidłową pigmentacją.

Jak już zostało wcześniej wspomniane, również czynniki hormonalne mogą w bardzo dużym stopniu wpływać na pojawienie się przebarwień. Na skórze znajdują się liczne receptory hormonalne: estrogenowe, progesteronowe oraz androgenowe. W przypadku zmian hormonalnych okołomenopauzalnych dostrzec można także tendencję do odczynu zapalnego. 

Uwagę zwrócić należy również na zioła, które mogą wywoływać zmiany pigmentacyjne w momencie zetknięcia się z promieniowaniem UV. Do wystąpienia przebarwień przyczynić może się już jednorazowe narażenie na promieniowanie UV przy jednocześnie wysokiej dawce substancji czynnej w organizmie. Do roślin o takim działaniu możemy niewątpliwie zaliczyć pokrzywę, nagietek, rumianek, wrotycz czy nawłoć.

Biorąc pod uwagę wyniki badań naukowych, istotnym czynnikiem ryzyka jest również wiek. Statystyki pokazują, że w przypadku rasy białej, aż 75% ludzi po 60 roku życia ma przynajmniej jedną zmianę pigmentacyjną. Wraz ze starzeniem się skóry warstwa rogowa naskórka staje się coraz cieńsza przez co traci swoje właściwości ochronne. To sprawia, że skóra staje się znacznie wrażliwsza na promieniowanie UV, czego skutkiem są liczne przebarwienia. 

W leczeniu przebarwień stosuje się substancje czynne oraz zabiegi, które na celu mają skutecznie je rozjaśnić. Jednymi z podstawowych wyborów w leczeniu są inhibitory tyrozynazy, z uwagi na ich działanie wstrzymujące aktywność tyrozynazy. Wówczas mogą oddziaływać przez zmianę pH środowiska czy hamowanie centrum aktywnego za pomocą przyłączenia się do enzymu bądź w wyniku zmiany konformacji białka. Jednym ze składników należących do tej grupy jest glukozyd hydrochinonu (znany jako arbutyna). Stężenie tego składnika nie powinno przekraczać 5%, ponieważ przy stosowaniu wyższych stężeń znane były przypadki przebarwień pozapalnych. Działa poprzez hamowanie syntezy melaniny w skórze. Wcześniejszym wyborem leczenia był również sam hydrochinon, jednakże z uwagi na działania niepożądane jest zakazanym składnikiem kosmetycznym na terenie UE od 2001 roku. 

Kolejnym składnikiem stosowanym w terapii przebarwień jest kwas kojowy. Jego działanie polega na ograniczaniu syntezy melaniny. Oprócz tego jest antyoksydantem oraz działa antybakteryjnie, więc można go stosować również w skórach trądzikowych Najskuteczniejsze działanie wykazuje w stężeniu 3% i 6%. Kwas traneksamowy to z kolei przykład składnika, który oprócz rozjaśniania przebarwień, działa nawilżająco i przeciwzapalnie. 

Podobnie jak kwas kojowy, blokuje proces syntezy melaniny. Kwas azelainowy, należący do grupy kwasów dikarboksylowych, ma szerokie zastosowanie, ponieważ wykazuje aktywność rozjaśniającą przebarwienia, przeciwzapalną, keratolityczną oraz antybakteryjną, co sprawdza się w leczeniu zmian zapalnych potrądzikowych, fototoksycznych czy fotoalergicznych. Należy jednak pamiętać, że składnik ten wykazuje działanie na melanocyty w stanie aktywnym, a co za tym idzie - nie będzie skuteczny w leczeniu piegów czy plam soczewicowatych.

Kolejną grupą składników stosowanych w terapii przebarwień są retinoidy. Najczęściej stosowane są w formie retinolu, retinalu, adapalenu oraz izotretynoiny. Swoją skuteczność zapewniają głębokiemu działaniu, z uwagi na to, że bardzo efektywnie przenikają warstwę naskórkową. Stosowane w terapiach leczenia melasmy oraz zmian pozapalnych. 

Bardzo często oprócz składników aktywnych w produktach pielęgnacyjnych oraz peelingach chemicznychstosowane są zabiegi laserowe. 

Przeważnie wykorzystuje się technologie:

Poprzez laseroterapię możemy działać na przebarwienia płytkie oraz obejmujące głębsze warstwy skórne. Zabieg polega na naświetleniu przebarwień wiązką lasera o odpowiedniej długości. W tym przypadku szczególną podatność na leczenie wykazują plamy soczewicowate, piegi, niektóre przebarwienia polekowe oraz plamy typu “cafe au lait”. Na szczególną uwagę zasługuje melasma z uwagi na fakt, że przebarwienia tego typu mogą zaostrzać się w zetknięciu z ciepłem. W związku z tym, najlepiej wówczas stosować lasery z efektem fotoakustycznym oraz frakcyjnym. 

 Podstawowym działaniem, które zapobiega powstawaniu przebarwień oraz zaostrzaniu się już obecnych jest całoroczne stosowanie ochrony przeciwsłonecznej. Ochrona ta nie powinna być niższa niż SPF 50+. Wówczas warto zwracać uwagę na oznaczenia produktów, tak aby mieć pewność, że dany kosmetyk chroni zarówno przed promieniowaniem UVA, jak i UVB. Najbardziej wiarygodnym wskaźnikiem ochrony UVA jest PPD (lub PA w produktach azjatyckich). Wskaźnik ten oznacza ile razy mniejsza jest dawka promieniowania UVA, która dociera do skóry pokrytej danym produktem.   

Przebarwienia to bardzo powszechny problem, który dotyczyć może tak naprawdę każdego bez względu na wiek, płeć oraz fototyp. Przyczyn ich powstawania należy doszukiwać się w zaburzeniach procesu powstawania melaniny oraz niewłaściwej jej ilości w melanocytach, czego przyczyną może być wiele czynników. Należą do nich między innymi zaburzenia hormonalne, choroby ogólnoustrojowe, działanie promieniowania UV, starzenie się, promieniowanie HEVL czy działanie niektórych leków oraz ziół. 

Obecnie istnieje wiele metod leczenia przez stosowanie substancji czynnych, takich jak arbutyna czy kwas kojowy, oraz zabiegi laserowe. W przypadku skór z tendencją do pojawiania się przebarwień należy sumiennie stosować kremy zapewniające ochronę przeciwsłoneczna, tak aby zapewnić odpowiednią profilaktykę. 

Pragniesz pozbyć się nieestetycznych przebarwień na swoim ciele - umów już teraz wizytę i zabieg w naszej klinice. Więcej informacji znajdziesz na stronie sephiamed.pl

Autor tekstu

Klinika SEPHIA MED

Bibliografia: