Inteligencja emocjonalna (IE) to pojęcie, które z pewnością obiło nam się o uszy, ale nie tak łatwo je rozszyfrować na pierwszy rzut oka. Inteligencja kojarzy nam się z racjonalnym umysłem, a emocje z sercem – intuicyjnym, porywczym, nielogicznym. Czym więc może być inteligencja emocjonalna?
Współpraca umysłu i emocji
Inteligencja emocjonalna to zbiór zdolności do intelektualnej „obróbki” informacji, jakie niosą emocje. To zdolności, które umożliwiają nam wykorzystywanie emocji do skutecznego radzenia sobie w życiu.
Emocje, choć czasem wydają się nielogiczne, mają zawsze swoją przyczynę i niosą ze sobą ważne informacje. Odczytanie, przetworzenie i wykorzystanie tych informacji to już kwestia naszego intelektu. Umysł i emocje współpracują. Nasz intelekt wykorzystuje informacje płynące z odczuć emocjonalnych do podejmowania decyzji. Z drugiej strony, zdolność myślenia pomaga nam świadomie wpływać na nasze emocje – regulować je.
Wyobraźmy sobie sytuację, kiedy odczuwamy złość w stosunku do własnego dziecka. Kierując się impulsywnymi emocjami jesteśmy gotowi zachować się w sposób, którego potem będziemy żałować. Kiedy jednak spróbujemy zastanowić się nad tym, skąd wzięła się we mnie ta złość i o czym mnie informuje, możemy dowiedzieć się ciekawych rzeczy o własnych potrzebach (np. odpoczynku), o osobistych granicach, które zostały przekroczone (np. poziom hałasu), a także o potrzebach dziecka (np. ruchu, bycia zauważonym, zrozumianym, wspólnej zabawy).
Znając lub domyślając się przyczyny oraz rozumiejąc informację, jaką niesie emocja, możemy ją regulować, czyli np. obniżyć jej poziom, a nawet pozwolić jej odejść.
Dopiero po takim szybkim przemyśleniu sytuacji warto podejmować decyzję, jak się zachować i co powiedzieć. Gdyby nasz mózg nie wykonał tej pracy intelektualnej, stracilibyśmy wiele informacji o sytuacji, a pochopnie podjęta decyzja o zachowaniu mogłaby być nieadekwatna, niekiedy krzywdząca naszych bliskich.
Jakie zdolności składają się na inteligencję emocjonalną?
Pierwszymi psychologami, którzy stworzyli pełną koncepcję inteligencji emocjonalnej byli P. Salovey i J. Mayer (i to na podstawie ich koncepcji D. Goleman napisał słynną książkę pt. „Emotional intelligence”, która spopularyzowała to pojęcie). Ich koncepcja, z późniejszymi modyfikacjami, zakłada, że w skład inteligencji emocjonalnej wchodzą 4 grupy zdolności ułożone od podstawowych do bardziej złożonych:
- Rozpoznawanie emocji u siebie i innych osób oraz wyrażanie emocji:
- rozpoznawanie emocji w swoim ciele, umyśle
- rozpoznawanie emocji u innych ludzi
- precyzyjne wyrażanie emocji
- rozróżnianie między szczerymi i nieszczerymi emocjami
- Wykorzystywanie emocji w myśleniu, czyli:
- w zauważaniu istotnych informacji
- do zapamiętywania i formułowania sądów
- do rozważenia różnych punktów widzenia
- w rozwiązywaniu problemów i podejmowaniu decyzji
- Rozumienie i interpretowanie emocji swoich i innych osób:
- nazywanie emocji
- rozumienie przyczyn i znaczenia emocji
- rozumienie uczuć złożonych
- przewidywanie zmian stanów emocjonalnych
- Zarządzanie emocjami swoimi i innych osób:
- otwartość na emocje przyjemne jak i nieprzyjemne
- świadome zaangażowanie się w emocje lub odłączenie od nich
- świadome monitorowanie emocji
- panowanie nad własnymi emocjami, bez tłumienia ich.
Skąd się bierze inteligencja emocjonalna i na co wpływa?
Inteligencja emocjonalna jest wciąż tematem badań i nie wszystko jeszcze o niej wiemy. Wiemy jednak, że poziom IE u danej osoby jest wypadkową czynników wrodzonych, wychowania i osobistych doświadczeń.
Okres wczesnego dzieciństwa, relacje z rodzicami i atmosfera emocjonalna w rodzinnym domu mają bardzo duże znaczenie. Dodatkowo – im wyższy poziom IE w dzieciństwie, tym szybszy jej rozwój w późniejszym wieku!
Poziom inteligencji emocjonalnej ma bardzo duże znaczenie w relacjach z innymi ludźmi: w małżeństwie, rodzinie, w przyjaźniach, w szkole, w pracy.
Badania potwierdzają, że osoby o wysokim poziomie IE są szczęśliwsze w małżeństwie. Liczy się przede wszystkim umiejętność odczytywania emocji partnera, a także zdolność do opanowania własnej złości. Wyrażanie emocji i rozmawianie o nich pomaga uniknąć nieporozumień.
Jak często źle odczytujemy „o co chodzi” drugiej osobie i jak często sami czekamy, aż „on/ona sam się domyśli”, co nam jest? Znacznie łatwiej byłoby gdybyśmy odpowiednio wyrażali nasze emocje (nie krzywdząc innych, nie udając, że czujemy coś innego) oraz aktywnie starali się dowiedzieć, co czują nasi bliscy. Nie zawsze jest to proste, ale można się tego uczyć.
IE ma znaczący wpływ na osiągnięcia szkolne i zawodowe. Umiejętność wpływania na własne emocje pomaga w radzeniu sobie ze stresem oraz w motywowaniu się. A wyższa motywacja wewnętrzna to większa wytrwałość i konsekwencja. Zdolność do rozpoznawania uczuć innych osób sprawia, że mamy z nimi lepsze relacje i otrzymujemy większe wsparcie. A to często przekłada się na nasze osiągnięcia.
IE ma prawdopodobnie największe znaczenie w zawodach, w których ważny jest kontakt z ludźmi i/lub zdolności przywódcze (np. handlowiec, menadżer, psycholog), jednak umiejętność automotywacji i radzenia sobie ze stresem ma znaczenie prawie w każdym zawodzie.
Dodatkowo, wysoka IE jest ważnym czynnikiem chroniącym nasze zdrowie, również psychiczne. Wiąże się też z dobrym nastrojem i poczuciem humoru!
Czy inteligencję emocjonalną możemy rozwijać?
Tak, inteligencję emocjonalną możemy rozwijać i to jest świetna wiadomość! Możemy ćwiczyć zdolności emocjonalne zarówno u siebie, jak i wspierać w tym nasze dzieci. Warto zacząć od zdobycia podstawowej wiedzy, jak funkcjonują emocje, ponieważ pomoże nam to uwolnić się od ciężaru trudnych emocji, ukrywania ich i tłumienia.
Zrozumienie, że emocje nie są złe, a wręcz są przydatne, daje poczucie wolności i wewnętrzny spokój.
Czytaj także:
„Po co te emocje”, czyli jak zrozumieć to, co się w nas dzieje
Dziś świętujemy...