Ksiądz modli się po cichu
„Dlaczego w liturgii mszy świętej niektóre modlitwy wypowiadane są przez kapłana po cichu, a co za tym idzie, najczęściej są niezrozumiałe dla zgromadzonych?” – pyta Aleteię Daniele Cavagna. Odpowiada ojciec Lamberto Crociani, wykładowca liturgiki florenckiego Wydziału Teologicznego Środkowych Włoch:
Drogi Daniele, twoja uzasadniona ciekawość odsyła nas do IX w., kiedy to do obrzędu mszy świętej, zarówno tej odprawianej przez biskupa, jak i przez prezbiterów, wprowadzono szereg modlitw ściśle związanych z osobą tego, który przewodniczył liturgii, czyli – jak mniej więcej wtedy zaczęto mówić – celebransa.
Czytaj także:
Co oznacza monogram IHS?
Modlitwy te skupione są w trzech szczególnych momentach: w czasie introitu, ofiarowania i komunii. Ponadto w XIII w. wprowadzono modlitwy poprzedzające Ewangelię i następujące po niej. W niektórych dawnych księgach liturgicznych znaleźć można również modlitwy wypowiadane w czasie śpiewu lub odmawiania Sanctus oraz w Kanonie, przed wspomnieniem żyjących.
Te modlitwy z racji swojego szczególnego charakteru noszą nazwę apologii kapłańskich (apologiae sacerdotis) i mają zawsze charakter prywatny. Dopiero od X w. stają się częścią rytu, w takiej postaci, w jakiej poznaliśmy je w mszale wydanym przez Piusa V po reformie trydenckiej.
Człowiek zawsze czuł się wobec Boga grzesznikiem i w tych modlitwach celebrans za każdym razem prosi Pana, by zechciał go wysłuchać, choć nie jest tego godzien i by odpuścił mu grzechy. Znamienna jest pierwsza apologia wypowiadana u stóp ołtarza, stanowiąca wzajemną spowiedź celebransa i posługujących przed rozpoczęciem mszy.
Apologie kapłańskie
Najliczniejszą, a zarazem najważniejszą grupę stanowiły apologie z offertorium, powstałe w okresie upadku liturgii, poza obszarem dzisiejszych Włoch. Nie tylko wyrażały sens obrzędu, ale i miały wzmocnić szczególną pobożność celebransa. Kapłan, czując się niegodny sprawowania ofiary, wzbudza w sobie pokorę i żal za grzechy. Apologie te wypowiadano od ofiarowania chleba do obmycia rąk. Należy do nich również wspaniała modlitwa towarzysząca okadzaniu.
Czytaj także:
Niedzielna msza z najmłodszymi. 11 kroków, które warto podjąć
Dwie apologie poprzedzały komunię celebransa (nadal można je odmawiać, ale decyzję pozostawia się obecnie celebransowi). Wszelkie formuły aż do oczyszczania naczyń sakralnych były apologiami. Kapłan wyrażał w nich swoją winę, prosił o przebaczenie, a następnie składał dziękczynienie za otrzymany dar. Ciekawe, że zarówno pierwsza, jak i druga formuła oczyszczenia nie mają nic wspólnego z dokonanym obrzędem, lecz odnoszą się do otrzymanej komunii.
Obecnie zachowało się niewiele apologii: przed i po Ewangelii, po podniesieniu kielicha w czasie przygotowania darów, formuła obmycia rąk, formuła łamania chleba, formuła poprzedzająca komunię, formuły spożywania Świętych Darów i towarzysząca obmywaniu naczyń sakralnych. Są one wyrazem osobistej pobożności kapłana. Dlatego, by przeżywać liturgię głębiej, intensywniej, celebrans wypowiada je po cichu.
Czytaj także:
Dlaczego księża ubierają się na czarno i noszą sutanny?
Dziś świętujemy...