Motywy maryjne w średniowieczu
Rozwinięty w średniowieczu kult maryjny wskazywał na Matkę Bożą jako współodkupicielkę świata. Powstawały modlitwy zakonne, w których była mowa o Maryi jako Królowej i Matce Miłosierdzia. Wierzono, że Niepokalana Dziewica, jako wybrana przez Boga na rodzicielkę Jezusa, ma możliwość wyproszenia u Syna szczególnych łask. Maryja na wielu obrazach to często matka, która trzyma w ramionach Dzieciątko.
Wizerunek karmiącej Madonny ma swoje korzenie jeszcze w tradycjach przedchrześcijańskich. Przedstawienia egipskiej bogini Izydy karmiącej Horusa sięgają od ok. 700 r. p.n.e do IV w. po Chrystusie.
Warto również wspomnieć o starożytnym micie greckim, który tłumaczy genezę powstania Drogi Mlecznej. Otóż, aby zapewnić Herkulesowi boskie moce, jego ojciec, Zeus, położył dziecko przy swej małżonce Herze. Wtedy niemowlę mogło pić mleko z jej piersi. Gdy Hera się obudziła, odepchnęła dziecko w trakcie karmienia i jej mleko trysnęło, tworząc Drogę Mleczną.
Należy też podkreślić, że Madonna karmiąca stała się popularnym motywem malarskim w sztuce koptyjskiej. W pracowniach malarskich produkowano wówczas niewielkie obrazki z jej wizerunkiem. Wierzono bowiem, że mogą one przynieść domowi pokój, dostatek oraz szczęście.
Św. Łukasz Ewangelista i jego dzieło
Są badacze, którzy twierdzą, że kult Matki Bożej karmiącej (Maria Lactans) zrodził się w XVI wieku w Madrycie.
Znana jest opowieść o robotniku, który znalazł na śmietniku starą figurę Maryi karmiącej. Zabrał ją do domu, odnowił i ustawił w jednym z pokoi. Kiedy jego spodziewająca się dziecka żona nagle zachorowała, mężczyzna modlił się przed tą figurą, prosząc Matkę Bożą o zdrowie dla kobiety i ich nienarodzonego dziecka. Jego modlitwy zostały wysłuchane, a wieść o tym rozeszła się po całym mieście. Do domu robotnika przychodziły kobiety, prosząc o dar macierzyństwa. Król Hiszpanii, Filip II, polecił wybudować kaplicę, w której umieszczono figurę Maryi – Patronki od Szczęśliwego Rozwiązania.
Kult Matki Bożej karmiącej wiąże się silnie ze św. Łukaszem Ewangelistą. Według legendy to właśnie on miał być malarzem i autorem pierwszego portretu Madonny, ukazującego jej autentyczne rysy.
“Madonna z zieloną poduszką”
Bardzo ciekawym przypadkiem jest obraz Rogiera van der Weydena „Św. Łukasz rysujący Madonnę”. Dzieło to powstało ok. 1435-1440 r. Jeszcze w XV w. zostało kilkakrotnie skopiowane. Oryginał znajduje się w Bostonie.
Na płótnie van der Weydena Madonna jest w trakcie karmienia. Czynność ta podkreśla potrzeby maleństwa, wskazując na to, że Chrystus to nie tylko Bóg, Zbawiciel świata, ale i człowiek.
Jednakże najbardziej znanym przedstawieniem Matki Bożej karmiącej jest „Madonna z zieloną poduszką”. Autorem obrazu jest mediolański artysta renesansowy Andrea Solari. Wizerunek powstał prawdopodobnie w czasie pobytu malarza we Francji, ok. 1507 r. Dzieło namalowane jest temperą i olejem na desce.
Historycy sztuki podkreślają, że artysta w niezwykle czuły sposób uchwycił moment zwykłej, codziennej bliskości matki i niemowlęcia. Maryja i Jezus nie mają tu aureoli. Na płótnie brakuje również symboli męki i śmierci Chrystusa. Specjaliści tłumaczą, że w głębi tego malowidła można dostrzec wpływy Leonarda da Vinci, którym Solari się często inspirował. Dziś obraz znajduje się w Luwrze i jest jednym z najbardziej popularnych wizerunków, ukazujących piękno macierzyńskiej miłości Maryi do swojego dziecka.
Kropla mleka na skale
Kult Matki Bożej karmiącej jest też ważny dla chrześcijan na Wschodzie. Jednym z przykładów jest Grota Mleczna, znajdująca się niedaleko Bazyliki Narodzenia w Betlejem. Tradycja przekazuje pewną ciekawą legendę, według której Maryja z Józefem i Dzieciątkiem mieli ukryć się w grocie niedaleko Betlejem, zanim zdążyli uciec do Egiptu. Dziecko zaczęło płakać, odczuwało głód i domagało się jedzenia. W tym więc miejscu Maryja nakarmiła małego Jezusa. Jednak kropelka mleka z jej piersi spadła na skałę, zmieniając jej kolor na biały. Na tym wzgórzu postanowiono zbudować świątynię, która jednak ok. 404 r. została zniszczona.
W drugiej połowie XIV w. papież Grzegorz XI zlecił ojcom franciszkanom jej odbudowę. W Grocie Mlecznej powstał ołtarz, a w nim umieszczono obraz Madonny karmiącej. Do dziś pielgrzymi przybywający do Betlejem mogą go podziwiać.
Kobiety różnych wyznań proszą tu o wstawiennictwo Maryi. Modlą się o dar potomstwa i biorą ze sobą odłamek skały lub proszek kamienny z Groty, ofiarowując go też innym kobietom, które marzą o byciu mamą. Przy sanktuarium można zobaczyć również ekspozycję zdjęć dzieci z całego świata, które za przyczyną Matki Bożej doznały uzdrowienia.
Madonna karmiąca uznawana jest za patronkę domostw. Ludowe przekazy mówiły, że w domu, w którym jest jej obraz, nigdy nie zabraknie chleba. Z tego też powodu nowożeńcom rozpoczynającym nowe życie ofiarowywano w prezencie ten wizerunek, aby zapewnić im bogactwo materialne i duchowe, pokój i szczęście.
Dziś świętujemy...