Seniorzy w Kościele, zwłaszcza samotni i chorzy. Jakie są ich potrzeby?

Proces starzenia się społeczeństw obserwowany jest od ponad ćwierć wieku. Według najnowszych prognoz demograficznych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny, liczba ludności rezydującej Polski w 2060 roku wyniesie 32,9 miliona osób. W porównaniu do 2022 roku oznacza to spadek populacji o 4,8 miliona, czyli o 12,7 procent.

Ponadto osoby w wieku 65 lat i więcej, będą stanowiły około 30 proc. populacji – wynika z raportu. Zgodnie z prognozą GUS nadal postępować będzie proces starzenia się ludności Polski. Seniorzy są również jedną z najliczniejszych grup w Kościele, w związku z czym pojawia się potrzeba skoordynowania działań duszpasterstwa na rzecz osób starszych.

Osoby w podeszłym wieku mają swój wkład we wspólnotach, w społeczeństwie i w Kościele, który zaprasza ich do współpracy z rodzinami. Seniorzy służą modlitwą, dobrą radą, pomocą – ewangelizują. Osoby starsze wspierają Kościół ofiarnością, a także swoją pomocą. W wielu miejscach są animatorami wspólnot formacyjnych, angażują się również w pomoc parafii, m.in: przynoszenie kwiatów, układanie ich, czy sprzątanie. Św. Jan Paweł II podkreślał, że ludzie starsi są nadzieją Kościoła i społeczeństwa.

Z kolei Papież Franciszek apeluje, aby dostrzec osoby starsze w strukturach kościelnych, gdyż oni również pełnią swoją misję apostolską. Wspierają całą wspólnotę modlitwą, a także ofiarują swoje cierpienia w intencji Kościoła. – To są takie duchowe budulce Kościoła – ocenia dyrektor Apostolstwa Chorych, ks. Wojciech Bartoszek. Przygotowanie społeczeństwa do starości stanowi nowe wyzwanie.

Jednym z filarów życia Kościoła, oprócz Pisma Świętego jest tradycja. Emeryci są osobami z doświadczeniem życiowym, zawodowym, a także duchowym. Mają duży wkład w przekazywanie wiary i tradycji chrześcijańskiej. Ks. Roman Chromy przypomina, że osoby starsze stanowią zabezpieczenie naszych korzeni i wartości, nawet jeśli ich sposób myślenia poddawany jest krytyce. – Afrykańskie przysłowie mówi, że gdy umiera starzec, to płonie cała biblioteka. Osoby starsze są więc strażnikami sprawdzonych zwyczajów, tradycji i historycznego doświadczenia. Stanowią skarb i bogactwo każdego społeczeństwa – podkreśla duchowny.

Zadaniem duszpasterzy i osób wierzących jest otwarcie się na seniora, a także rozbudzenie wrażliwości na jego potrzeby. Wielu seniorów potrzebuje odnowienia życia sakramentalnego po wieloletniej przerwie w przyjmowaniu sakramentów, dlatego ks. Bartoszek zachęca wszystkich kapłanów do gorliwości duszpasterskiej wobec nich. – To wielka prośba do duszpasterzy o troskę wobec chorych i starszych. Można nakłaniać osoby osłabione wiekiem do odwiedzin duszpasterskich w ramach pierwszego piątku i pierwszej soboty miesiąca.

Ważna jest zarówno rozmowa, jak i propozycja sakramentów świętych: Komunii Świętej, spowiedzi i sakramentu namaszczenia chorych – mówi. Także ks. Chromy uważa, że potrzebna jest rewizja duszpasterstwa pod kątem troski o seniorów. Wskazuje, że opieka duszpasterska wspólnoty Kościoła powinna opierać się na trzech zasadniczych aspektach: wsparciu duchowym, posłudze charytatywnej, a także wykorzystaniu potencjału seniorów oraz ich doświadczenia. – Papież Franciszek zachęcał księży do zastosowania w duszpasterstwie zasady „otwartych oczu i uszu”, abyśmy dostrzegali ludzkie problemy, a jednocześnie mieli cierpliwość wsłuchiwania się w ludzkie historie – przypomina kapłan.

Kolejną wartością ale i wyzwaniem dla całej wspólnoty Kościoła jest dialog międzypokoleniowy. – Im głębsze są relacje międzypokoleniowe, tym mocniejsza jest rodzina. W tych relacjach widziałbym jeden z istotnych wymiarów budowania Kościoła, dlatego nieustannie powinny być umacniane – mówi KAI krajowy duszpasterz Apostolstwa Chorych. Wzmacnianie tych więzi to zadanie wspólne dla dziadków, dzieci i wnuków. – Budowanie tych relacji w przypadku dzieci wobec rodziców zasadza się na przykazaniu Bożym: Czcij ojca swego i matkę swoją – tłumaczy ks. Bartoszek.

Duszpasterstwo seniorów, wpisuje się także w duszpasterstwo rodzin. – Pierwszą komórką Kościoła jest domowy Kościół. Często słyszymy niepokojące historie, kiedy dzieci zostawiają starszych w czasie świąt samych w domu, w szpitalu, czy domach opieki, aby mogli sobie przeżywać święta w tzw. „świętym spokoju”, a to właśnie wówczas powinny być pogłębiane relacje rodzinne.

Nawet gdy pogłębia się demencja lub inne choroby związane z wiekiem, to bardziej potrzebne jest dla nich wsparcie i miłosierdzie – podkreśla krajowy duszpasterz Apostolstwa Chorych. Coraz częściej obserwuje się porzucanie osób starszych w rodzinie. – To zjawisko wpisuje się w ducha „nowoczesnych” i technokratycznych społeczeństw, które są w stanie człowieka starego zredukować do kategorii niepotrzebnego odpadu. Ojciec święty w tym kontekście mówi wprost, że pozostawienie na łasce losu osoby starszej jest grzechem ciężkim – tłumaczy z kolei ks. Chromy.

Dotychczas uważano, że wystarczy zapewnić seniorom odpowiedni byt materialny, jednak są także inne potrzeby, o których się zapomina. Są to prawidłowe relacje rodzinne, wypełnienie wolnego czasu, aktywność religijna, intelektualna, czy wsparcie medyczne, oraz psychologiczne. Największym problemem ludzi w podeszłym wieku jest jednak samotność i poczucie nieprzydatności.

Do tego dochodzi doświadczenie choroby, cierpienia, niezrozumienia, brak poczucia bezpieczeństwa, które prowadzą do alienacji tych osób. – Ten starszy człowiek często zostaje sam, nieraz ze swoją niepełnosprawnością, dlatego takie osoby potrzebują pomocy i wsparcia, i my tego wsparcia im udzielamy – mówi siostra Elia, pielęgniarka z Hospicjum Felicjanek, przy ul. Nowowiejskiej w Warszawie. – To że ktoś usiadł, że go się umyło, ubrało, zatroszczyło o niego, daje ogromną radość – wyznaje siostra.

Papież Franciszek w Orędziu na XXXII Światowy Dzień Chorego, który będzie obchodzony 11 lutego, pisze: „Czas starości i choroby jest często przeżywany w samotności, a niekiedy wręcz w opuszczeniu (…) uleczmy rany samotności i izolacji, współpracujmy, aby przeciwdziałać kulturze indywidualizmu, obojętności, odrzucenia, oraz rozwijać kulturę czułości i współczucia.”

“Wydawało nam się, że głównym problemem seniorów jest ubóstwo, jednak nie mniejszym jest samotność” – wyjaśnia dla KAI koordynatorka programów senioralnych Caritas Polska, Monika Figiel. – Wielu starszych cierpi w ukryciu. Należy zachęcać wiernych świeckich związanych z różnymi grupami parafialnymi, aby próbowali aranżować spotkania ze starszymi. Oni potrzebują wysłuchania – dodaje ks. Bartoszek. Dlatego w realizację programów pomocowych Caritas zaangażowanych jest wielu wolontariuszy. – Większość seniorów nawiązuje z nimi bliskie relacje i spotykają się systematycznie.  Wolontariusz pomoże w zakupach, przyjdzie na herbatę, ugotuje coś, a nawet umyje okno. Pomaganie ludziom nadaje sens ich życiu – wskazuje koordynatorka.

Formalnie zapisanych jest 4500 wolontariuszy, z czego każdy z nich może opiekować się trzema seniorami. Ponadto wolontariuszami są głównie seniorzy. Jednak wciąż potrzebne są kolejne inicjatywy i programy. – Największą pomocą jest program „Na codzienne zakupy” dla 11 tysięcy seniorów na ponad 20 mln złotych – mówi Monika Figiel. Kościół wskazuje adekwatne i różnorodne działania, które powinny być realizowane przez duszpasterzy wobec osób w podeszłym wieku. Jak podkreśla doradca duchowy katolickiego stowarzyszenia seniorów Vie Montante Internationale ks. Roman Chromy – Postawa pasywnego oczekiwania na wiernych, w tym na seniorów, dziś nie wystarcza. Kapłani muszą do tych ludzi docierać.

Czytaj także:Seniorki-współlokatorki. Trzy starsze panie zamieszkały pod jednym dachem i „stworzyły nową rodzinę”

Czytaj także:Kawiarnia inna niż wszystkie. Tutaj rządzą seniorzy!