Przekazując darowiznę, pomagasz Aletei kontynuować jej misję. Dzięki Tobie możemy wspólnie budować przyszłość tego wyjątkowego projektu.
W cieniu wielkich wydarzeń, od lat i z różnym natężeniem, toczy się regularny dialog teologiczny pomiędzy przedstawicielami Kościołów.
Przekazując darowiznę, pomagasz Aletei kontynuować jej misję. Dzięki Tobie możemy wspólnie budować przyszłość tego wyjątkowego projektu.
Dokument „Ku wspólnemu rozumieniu synodalności i prymatu w służbie jedności Kościoła” podpisany przez przedstawicieli Kościoła katolickiego i Cerkwi prawosławnej pod koniec września 2016 r. w Chieti we Włoszech stanowi kolejne osiągnięcie w toczącym się od 36 lat dialogu teologicznym pomiędzy katolicyzmem i prawosławiem.
Przyzwyczailiśmy się, że najbardziej widoczne przejawy kontaktów pomiędzy podzielonymi Kościołami to spotkania wyższych hierarchów. Przykład stanowią tutaj chociażby rozmowy papieża Franciszka z patriarchą Moskwy i całej Rusi Cyrylem na Kubie, czuwania modlitewne w Asyżu lub coroczne obchody Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan. Wartościowym przejawem ekumenizmu są też wspólne działania charytatywne Kościołów, szczególnie widoczne w pomocy ofiarom konfliktów w Syrii i na Ukrainie.
Niemniej jednak, współczesny ekumenizm ma też swoje, wydawałoby się mniej spektakularne oblicze. W cieniu wielkich wydarzeń, od lat i z różnym natężeniem toczy się regularny dialog teologiczny pomiędzy przedstawicielami Kościołów. W mozolnych i rozpisanych na lata negocjacjach duchownych i naukowców próbuje się w jego ramach wypracować wspólne stanowisko w drażliwych, wciąż stanowiących źródło podziału kwestiach teologicznych oraz historycznych.
Cztery dekady pracy
Oficjalny dialog teologiczny Kościoła katolickiego i Cerkwi prawosławnej rozpoczął się 29 maja 1980 roku w monasterze św. Jana Apostoła na greckiej wyspie Patmos. Po uroczystej inauguracji, w której udział wzięli kard. Johannes Willdebrands i metropolita Meliton z Chalcedonu, obrady przeniesiono na wyspę Rodos. Tam zadecydowano o powołaniu katolicko-prawosławnej Międzynarodowej Komisji Mieszanej. Podczas odbywających się regularnie sesji rozważać miała ona fundamentalne kwestie związane z rozumieniem i ustrojem Kościoła, znaczeniem i rolą misteriów i sakramentów, dogmatyką oraz newralgicznymi problemami natury historycznej (rola Soborów po Wielkiej Schizmie w 1054 roku, kwestie jurysdykcyjne, istnienie Wschodnich Kościołów katolickich pozostających w unii w Rzymem itp.).
Do tej pory, w różnych miejscach Europy i świata odbyło się już kilkanaście takich sesji plenarnych. W 1982 r. Komisja opublikowała w Monachium pierwszy znaczący tekst. Stanowił on podsumowanie dwóch pierwszych lat prac i nosił tytuł: „Misterium Kościoła i Eucharystii w świetle tajemnicy Trójcy Świętej”. Pod koniec lat osiemdziesiątych coraz bardziej zaczął dominować w ramach dialogu trudny problem uniatyzmu. Zyskał on szczególne znaczenie w kontekście odradzania się Cerkwi greckokatolickiej na Ukrainie zachodniej, a później w Rumunii.
Od połowy minionej dekady i spotkania w Belgradzie w 2006 r. Komisja zajmowała się głównie skomplikowanym historycznie i prawno-kanonicznie zagadnieniem prymatu papieskiego i ustroju synodalnego (na Zachodzie nazywanego kolegialnym) Kościoła/ Cerkwi. W tym świetle, krokiem milowym w dialogu był podpisany rok później w Rawennie dokument „Eklezjologiczne i kanoniczne konsekwencje sakramentalnej natury Kościoła. Wspólnota kościelna, synodalność i autorytet”. Porządkował on myślenie obydwu Kościołów o roli soborów powszechnych i lokalnych w życiu ich wspólnot oraz o rozumieniu prymatu biskupa Rzymu w pierwszym tysiącleciu niepodzielonego chrześcijaństwa.
Ustalenia te nie zostały przyjęte przez wszystkie autokefaliczne Cerkwie, np. w Rosji. W pewien sposób wychodzą jednak naprzeciw postulowanej przez św. Jana Pawła II w encyklice „Ut unum sint” z 1995 roku refleksji dotyczącej formy sprawowania prymatu papieskiego, tak, aby nie urażał on prawosławnych. Wychodzą także naprzeciw prawosławnemu rozumieniu prymatu biskupów Rzymu (nazywanych często przez Cerkiew „patriarchami Zachodu”).
Dialog z prawosławiem: w duchu pomocy i życzliwości
Dokument, który we wrześniu 2016 r. we włoskim Chieti podpisali reprezentanci wszystkich 15 autokefalicznych Cerkwi prawosławnych uczestniczący w posiedzeniu Komisji Mieszanej (delegacja Cerkwi gruzińskiej zgłosiła kilka zastrzeżeń do jego treści, co zostało w dokumencie odnotowane, a Cerkiew rosyjska domagała się dodatkowej dyskusji o relacjach z grekokatolikami) jeszcze bardziej pogłębia ustalenia sprzed 9 lat.
Zwrócono w nim uwagę, że ustrój synodalny Kościoła w pierwszym tysiącleciu niepodzielonego jeszcze chrześcijaństwa powinien stanowić pożądany model funkcjonowania Kościołów Wschodu i Zachodu w czasach współczesnych. Ustrój ten polegał na rozsądzaniu ważnych kwestii dogmatycznych i duszpasterskich na soborach powszechnych.
Teologowie z obydwu Kościołów zgodzili się też, że poszczególne Kościoły partykularne powinny, podobnie jak w czasach jedności w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, dysponować sporym zakresem autonomii. Ich lokalne tradycje, obrządki i zwyczaje winny być pielęgnowane i rozwijane bez żadnych przeszkód.
W kwestii rozumienia prymatu biskupa Rzymu Komisja uściśliła, że prawosławni nie mają zasadniczo zastrzeżeń wobec prymatu biskupa Rzymu pojmowanego jako honorowe pierwszeństwo historyczne obok piętnastu pozostałych Cerkwi autokefalicznych, w tym pierwszych czterech patriarchatów Wschodu (Konstantynopol, Aleksandria, Antiochia i Jerozolima). Chcą jednak, aby prymat ten ograniczał się tylko do honorowego przewodnictwa, bez szczególnych uprawnień jurysdykcyjnych i kanonicznych.
Sesję w Chieti prowadzili wspólnie kard. Kurt Koch, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan i abp Hiob (Getcha) z Patriarchatu w Konstantynopolu. Obecni byli również przedstawiciele Kościoła katolickiego w Polsce: bp Krzysztof Nitkiewicz, a ze strony Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – bp Jerzy (Pańkowski) oraz ks. prof. Andrzej Kuźma.
Obserwatorzy zwrócili uwagę na znamienne wydarzenie, mające miejsce podczas obrad. Gdy jeden z uczestników, prawosławny biskup z Grecji, zasłabł i w trybie nagłym trafił do szpitala, przy jego łóżku czuwało cały czas dwóch duchownych katolickich. I taka właśnie postawa dobitnie mówi o duchu obrad Międzynarodowej Komisji Mieszanej, której każde spotkanie jest małym krokiem do oczekiwanej tak bardzo jedności.
