5 rzeczy, które trzeba wiedzieć o chrześcijanach koptyjskich

Kim są nasze siostry i bracia cierpiący prześladowanie dla Chrystusa?

Wiadomość o okrutnym bombardowaniu świątyni Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego w Kairze w czasie nabożeństwa, w niedzielę 11 grudnia, przypomniała wszystkim o cierpieniach naszych braci i sióstr chrześcijan na Środkowym Wschodzie. Kim są ci koptyjscy chrześcijanie? Co nas z nimi łączy?

1. Kościół koptyjski należy do najstarszych społeczności chrześcijańskich na świecie.

Założenie Kościoła koptyjskiego sięga czasów misjonarskiej wyprawy św. Marka Ewangelisty w 42 roku. Zgodnie z podaniem, Marek spędził swoje ostatnie dni w Aleksandrii, która była wówczas stolicą Egiptu pod wpływami greckimi, centrum wiedzy i kultury śródziemnomorskiego świata. Pierwsi nawróceni przez świętego chrześcijanie byli Egipcjanami nazywani Koptami od języka, którym się posługiwali, a który był ostatnią zachowaną odmianą języka staroegipskiego (w którym to języku słowo Kopt oznacza osobę pochodzącą z Egiptu).

2. Od V w. ortodoksyjny Kościół koptyjski nie był związany ani z Kościołem rzymskokatolickim ani ze wschodnim Kościołem ortodoksyjnym. Koptyjski Kościół katolicki, który rozwijał się w tym samym czasie jest obecnie związany z Kościołem rzymskokatolickim.

Podziały pojawiły się w związku ze złożonymi zagadnieniami teologicznymi (szczególnie dotyczącymi osoby Chrystusa) i sporem po Soborze Chalcedońskim w 451 roku. Koptyjski Kościół Ortodoksyjny jest autokefaliczny (jest niezależnym kościołem). Jego wyznawcy są Egipcjanami oraz egipskimi emigrantami, którzy osiedlili się na całym świecie, w tym w USA, oraz należą do „Kościołów córek” w Etiopii i Erytrei. Jest on związany z orientalnymi Kościołami ortodoksyjnymi.

Język koptyjski, który w piśmie używał liter greckich, pozostaje nadal oficjalnym językiem liturgicznym tego Kościoła, choć przez stulecia zostawał stopniowo wypierany przez arabski, czyli język narodowy nowożytnego Egiptu. Koptyjscy chrześcijanie ortodoksyjni, podobnie jak wielu wschodnich i orientalnych chrześcijan ortodoksyjnych, posługują się kalendarzem juliańskim, według którego Boże Narodzenie jest obchodzone 7 stycznia. Obecnie siedziba głowy Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego mieści się w Kairze w katedrze św. Marka (niedaleko kaplicy, gdzie doszło do bombardowania), chociaż symbolicznym centrum koptyjskiego życia chrześcijańskiego pozostaje Aleksandria.

Na czele Koptyjskiego Kościoła Katolickiego stoi patriarcha (główny biskup), który ślubuje posłuszeństwo papieżowi Franciszkowi. Koptyjscy katolicy mają swój własny obrządek liturgiczny i nadal używają języka koptyjskiego w czasie Mszy świętych. Koptyjski Kościół Katolicki również wywodzi się od św. Marka i pochodzi z Aleksandrii, ale obecnie jego władze znajdują się w Nasr City, na przedmieściach Kairu, w katedrze Matki Bożej Egipskiej.

3. Patriarcha Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego jest znany jako papież.

Przed podziałem chrześcijaństwa na odłam wschodni i zachodni, patriarcha (główny biskup) Kościoła koptyjskiego w Aleksandrii został uznany primer inter pares („pierwszy pomiędzy równymi”), ze względu na wiek tego Kościoła. Zgodnie z przekazem, pierwszy patriarcha Aleksandrii został wyświęcony przez samego św. Marka. Podobnie jak biskup Rzymu, patriarcha Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego od pokoleń nazywany jest pappas („ojciec”), a obecnie nosi tytuł papieża.

Papież Tawadros II objął swój urząd w 2012 roku, po śmierci papieża Szenuda III. Biskup Tawadros II został wybrany, kiedy jego imię zostało wylosowane przez niewidome dziecko spośród kartek z imionami trzech innych kandydatów. Papież Franciszek uważa Papieża Tawadrosa II za swojego brata w Chrystusie – po niedzielnych bombardowaniach zadzwonił do niego, aby złożyć wyrazy współczucia oraz zapewnić o swojej modlitwie.

4. Chrześcijanie koptyjscy dali nam pierwszą szkołę katechezy oraz błogosławieństwo tradycji monastycznej.

Pod wpływem Koptów zrodziła się w Aleksandrii szkoła katechezy, w której powstała doktryna chrześcijańska. Wielu wczesnych ojców Kościoła żyło i studiowało w Aleksandrii, dołączając do greckich filozofów i żydowskich uczonych, którzy już się tam zadomowili. Poza studiami katechetycznymi szkoła prowadziła zajęcia z nauk humanistycznych i matematyki. Na długo przed wynalezieniem alfabetu Braille’a, jej biblioteka posiadała teksty wycięte w drewnie z wypukłymi literami, tak aby mogli studiować je niewidomi. Egipscy Ojcowie pustyni rozpoczęli tradycje pustelnicze i monastyczne, które późnej zainspirowały św. Bazylego z Kapadocji na Wschodzie oraz św. Benedykta na Zachodzie.

5. Chrześcijanie koptyjscy cierpieli prześladowania w różnych okresach historii.

Po Soborze Chalcedońskim koptyjscy chrześcijanie ortodoksyjni cierpieli prześladowania z rąk chrześcijan bizantyjskich, którzy uważali ich za heretyków. Wielu z nich było torturowanych, więzionych i mordowanych, ale koptyjscy chrześcijanie ortodoksyjni pozostali wierni swojemu pojmowaniu chrystologii. Wraz z nadejściem islamu i podbojem Egiptu przez Umajjadówm, początkowo większość populacji zachowała swoją koptyjską wiarę. Później podatki i ograniczenie możliwości rowoju, które stały się ceną za bycie chrześcijaninem pod panowaniem islamskich władz przyczyniły się do tego, iż wielu Egipcjan przyjęło islam.

Stopniowo Egipt stał się krajem większości muzułmańskiej, a obecnie chrześcijanie koptyjscy stanowią zaledwie kilkanaście procent populacji. Jednakże od pojawienia się militaryzmu islamskiego Koptowie (zarówno ortodoksyjni jak i katoliccy), podobnie jak inni chrześcijanie ze Środkowego Wschodu, stali się celem brutalnych ataków grup terrorystycznych. Bombardowanie w dniu 11 grudnia 2016 roku, za które jak dotąd nie przyjęła odpowiedzialności żadna grupa militarna, wydaje się być kolejnym na tej coraz dłuższej liście ataków.

Tekst wcześniej ukazał się w angielskiej edycji Aletei