16 karmelitanek: szły na szafot z pieśnią na ustach. Umierały od najmłodszej do najstarszej

Dziesięć dni później nastąpił przewrót. Robespierre’a i jego zwolenników aresztowano, a następnie stracono. Wielki terror ustał, zakończył się najbardziej okrutny rozdział rewolucji. Ofiara sióstr została przyjęta.

Losy tych szesnastu sióstr klauzurowych z Francji wpisały się już na stałe w kulturę powszechną, nawet jeśli po drobnym podkoloryzowaniu. Zresztą nawet bez niego historia ich śmierci jest głęboko poruszająca.

Wielki Terror

Robespierre, przejmując w 1793 r. nad Francją prawie absolutną władzę, był świadom jednego: religia stanowi najlepsze spoiwo społeczeństwa. Nie mógł jednak oprzeć się na przeciwnym rewolucji Kościele katolickim. Wprowadzono więc prawnie kult Najwyższej Istoty, zaś wszystkie zakony i działalność księży zdelegalizowano, odmawiając im nawet prawa do noszenia stroju kapłańskiego, nie mówiąc o sprawowaniu sakramentów.

Czytaj także:
Joanna-Antyda Thouret: Walczyła o świętość w ogniu politycznej i kościelnej burzy

Równolegle wprowadzono prawa, które sprawiły, że paryskie gilotyny pracowały nieprzerwanie. Sądy mogły wydawać tylko dwa rodzaje wyroków – uniewinnienie lub wyrok śmierci i ten drugi był zdecydowanie preferowany.

Równolegle w Wandei trwało powstanie chłopskie, w którym pod hasłami obrony wiary i monarchii lud walczył z władzą „ludową”. To, w jaki sposób z powstańcami postępowali rewolucjoniści, uważa się za pierwsze masowe ludobójstwo w dziejach Europy.

Karmelitanki z Compiègne

Karmel w Compiègne władze zlikwidowały już w 1792 r. Zanim jednak siostrom odebrano habity i kazano się rozproszyć tak, by nie mogły żyć we wspólnocie, złożyły one ślub ofiarowania życia w intencji ustania prześladowań Kościoła we Francji i nastania w kraju pokoju. Wydawało się, że ich ślub poszedł na marne, bo rok po tym, jak zostały zmuszone do opuszczenia klasztoru, terror jedynie się wzmógł.

One same po wypędzeniu stworzyły cztery wspólnotki, w których żyły, nadal przestrzegając reguły zakonnej. Po dwóch latach, w czerwcu 1794 r., ktoś na nie doniósł. Aresztowano je wszystkie i uwięziono w byłym klasztorze wizytek, a następnie przewieziono do Paryża.

Wyrok mógł być tylko jeden – gilotyna. W swoją ostatnią drogę wyruszyły 17 lipca 1794 r. Świadków ich śmierci uderzył spokój, z jakim siostry przyjęły aresztowanie a potem wyrok.

Wiezione na miejsce kaźni śpiewały hymny religijne, a wchodząc na stopnie szafotu, zaintonowały Salve Regina – antyfonę śpiewaną w oficjum zawsze na zakończenie dnia. Jej tekst, który można odczytać także jako powitanie Maryi Panny, brzmiał w kontekście zbliżającej się męczeńskiej śmierci wyjątkowo realistycznie.

Czytaj także:
Znacie historię trzech sióstr zamęczonych na oczach matki? Ich imiona to skarb chrześcijan

Umierały od najmłodszej do najstarszej. Jako ostatnia została ścięta przełożona, matka Thérèse de Saint-Augustin. Poprosiła o to, by móc umacniać pozostałe siostry. Ich ciała wrzucono do dołu przeznaczonego dla skazańców, dlatego nie udało się ostatecznie odnaleźć ich relikwii.

Dziesięć dni później nastąpił przewrót, Robespierre’a i jego zwolenników aresztowano, a następnie stracono. Wielki terror ustał, zakończył się najbardziej okrutny rozdział rewolucji. Ofiara sióstr została przyjęta.

Gertrude von Le Fort, Bernanos i Poulenc

Siostry kanonizowano w 1906 r., choć kult rozwinął się od razu po ich straceniu. Wiek XX potrzebował jednak najwyraźniej ich świadectwa, o czym świadczy to, jak mocno ich historia zaistniała w kulturze. W 1931 r. ukazała się książka Gertrude von Le Fort Ostatnia na szafocie, która na bazie historii sióstr opowiada o lęku przed śmiercią i jego przezwyciężeniu.

Na bazie tej powieści Georges Bernanos stworzył sztukę Dialogi karmelitanek – głęboko ludzką, ale też głęboko katolicką. Na jej podstawie powstało kilka filmów (1960, 1999) a także libretto opery Francisa Poulenca z 1957 r.

Historia ta do dziś nie traci na aktualności, choć obecnie często w inscenizacjach akcentowany jest raczej aspekt feministyczny, czyli sprzeciw kobiet wobec totalitarnego, chciałoby się rzecz – patriarchalnego – systemu. W istocie jednak pozostaje to nadal opowieść o miłości, która ostatecznie przełamuje lęk i wyzwala.

Dialogues Des Carmelites (final scene / Salve Regina) F. Poulenc

Czytaj także:
Aldo Moro: katolicki polityk zamordowany przez Czerwone Brygady. Liczne tajemnice i problemy z beatyfikacją