Wojtyła – artysta, myśliciel, dramaturg. Twórczość Jana Pawła II

Najpierw odmawiano dokonaniom poetyckim Wojtyły większej wartości, a potem przez lata omawiano twórczość niemal wyłącznie przez pryzmat niezwykłej biografii Jana Pawła II.

Dokonania artystyczne Karola Wojtyły, przyszłego papieża Jana Pawła II, często były postrzegane przez krytykę i badaczy literatury w sposób dosyć wybiórczy i wręcz arbitralny, sprowadzający się najczęściej do eksponowania aspektów biograficznych przy równoczesnym niedocenianiu walorów intelektualnych, duchowych i artystycznych samych tekstów.

Teksty literackie Karola Wojtyły

Dowód tego rodzaju nieporozumień stanowi na przykład historia z drukiem “Promieniowania ojcostwa”, pierwotnie nieprzyjętego do publikacji w „Znaku”. Oczywiście, nie jest możliwe, by po kilkudziesięciu latach odtworzyć motywy negatywnej decyzji ówczesnej redaktor naczelnej czasopisma, można jednak wysunąć przypuszczenie, iż niedostrzeżenie wartości artystycznych tekstów Wojtyły było związane z brakiem odpowiedniego klucza do tej twórczości, klucza pozwalającego na otwarcie zawartych w niej sensów głębokich, ale też na uchwycenie oryginalności formy przekazu i jej bezsprzecznych walorów artystycznych.

Uderza więc, że najpierw odmawiano dokonaniom poetyckim Wojtyły większej wartości, by potem przez lata omawiać tę twórczość niemal wyłącznie przez pryzmat niezwykłej biografii autora i zarazem traktować ją na prawach poniekąd odmiennych od całej reszty literatury, wyłączając ją spod prawideł rządzących procesem historycznoliterackim.

Karol Wojtyła – artysta, myśliciel, twórca, dramaturg

Racją zatem, czy jedną z racji, jakimi kierowano się przy podejmowaniu decyzji o krytycznym opracowaniu utworów literackich i teatralnych Karola Wojtyły, był nie tylko – i może nawet nie przede wszystkim fakt, że dzieło to wyszło spod ręki papieża i człowieka świętego, choć oczywiście były to czynniki niebagatelne i nie do pominięcia ze względu na wyjątkową, jedyną w dziejach, rangę osoby autora. Edytorom przyświecało przekonanie, iż także jego pisarstwo samo w sobie stanowi autonomiczną wartość artystyczną i tym samym wpisuje się w sposób istotny w ewolucję polskiej kultury, współtworząc ją i stanowiąc jej niezbywalny, istotny dla całokształtu jej obrazu element składowy.

Przy tego rodzaju podejściu uwidocznia się też wyraźnie dodatkowy i dotąd nie dość wyeksponowany aspekt działalności polskiego papieża, ukazujący go nie jako męża stanu i przywódcę duchowego o ogromnym autorytecie moralnym, ale jako artystę i myśliciela, twórcę, jako poetę i dramaturga mającego własne, ważne miejsce w historii polskiej literatury, wynikające z wartości – artystycznej i myślowej – tego, co stworzył jako artysta słowa i człowiek głębokiej, nieprzeciętnej i niezmiernie istotnej refleksji egzystencjalnej, antropologicznej, duchowej i religijnej.

Karol Wojtyła i pokolenie Kolumbów

Pytanie zatem o źródła i czynniki oryginalności dorobku twórczego Karola Wojtyły nabiera znaczenia fundamentalnego dla opisu specyfiki jego twórczości i określenia jej miejsca na mapie polskiej literatury dwudziestego wieku.

Warto w tym kontekście uświadomić sobie, iż generacyjnie urodzony w roku 1920 poeta należy do tak zwanego pokolenia Kolumbów, inaczej mówiąc, do pokolenia wojennego. Wewnętrznie jest to generacja ogromnie zróżnicowana, zaliczają się do niej twórcy całkowicie od siebie odmienni zarówno pod względem artystycznym, jak i światopoglądowym, twórcy, których wspólnotę ustanawiają dwa zasadnicze czynniki. Z jednej strony, są to uwarunkowania historyczne, a więc traumatyczne i dotyczące całego pokolenia przeżycie generacyjne, jakim była druga wojna światowa, przeżycie, które ukształtowało ich jako ludzi i jako artystów.

Z drugiej strony, istotnym czynnikiem pozwalającym – mimo odmienności i różnic – mówić o wewnętrznej nici łączącej urodzonych w latach dwudziestych minionego wieku jest wspólna dla nich wszystkich podstawa kulturowa, której kształt i profil aksjologiczny przekazała temu pokoleniu międzywojenna szkoła średnia poprzez obowiązujący wówczas kanon lekturowy i program nauczania przedmiotów humanistycznych.

*Fragment książki „Dzieła literackie i teatralne. Tom II Utwory poetyckie (1946–2003)”, Karol Wojtyła, Znak 2020
**Tytuł, lead, śródtytuły i skróty pochodzą od redakcji Aleteia.pl

Czytaj także:

Wojtyła jak Spider-Man? Życie Jana Pawła II w komiksie

Czytaj także:

„Ten film trzeba zobaczyć, aby na nowo zakochać się w Janie Pawle II” [zwiastun]

Czytaj także:

Zwiedź Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II online!