Nad tymi symbolami Ducha Świętego zbyt rzadko się zastanawiamy

„Nagle rozległ się szum z nieba, jakby gwałtownie wiejącego wiatru. I napełnił cały dom, w którym przebywali. Zobaczyli też jakby języki ognia. Rozdzielały się one i na każdym z nich spoczął jeden. Wszystkich napełnił Duch Święty”.

Ten fragment Dziejów Apostolskich, czytany w Niedzielę Zesłania Ducha Świętego, przypomina nam co roku o tajemnicy jerozolimskiej Pięćdziesiątnicy. Tu – podobnie jak w innych biblijnych opisach, ukazujących działanie Ducha Świętego – pojawiają się charakterystyczne symbole, opisujące Jego obecność. Jakie są i co mówią nam symbole Ducha Świętego? Przyjrzyjmy się im bliżej.

Jest przede wszystkim nawiązaniem do działania Ducha Świętego w sakramencie chrztu. To właśnie po wezwaniu Ducha w modlitwie woda staje się skutecznym znakiem sakramentalnego nowego narodzenia – narodzenia do życia Bożego (analogicznie do naszego naturalnego narodzenia, które też dokonało się „w wodzie”). Apostoł Paweł pisze o „ochrzczeniu w jednym Duchu” i „napojeniu jednym Duchem”. Duch Święty jest ukazany jako Woda żywa, tryskająca w naszym wnętrzu na życie wieczne.

To znak przekształcającej energii dzieł Bożego Ducha. Symbolem ognia opisywane jest działanie człowieka przemienionego Duchem Świętym. Tak określany jest prorok Eliasz, który „powstał jak ogień, a słowo jego płonęło jak pochodnia”. Sprowadzony przez Eliasza ogień z nieba, ogarniający ofiarę składaną na górze Karmel, jest zapowiedzią ognia Ducha Świętego, który przekształci wszystko, czego dotknie.

Jezus mówi o Duchu Świętym: „Przyszedłem ogień rzucić na ziemię i bardzo pragnę, aby już zapłonął”. Rozdzielające się języki „jakby z ognia” symbolizują zstąpienie Ducha Świętego w dniu Pięćdziesiątnicy. „Ducha nie gaście” – zachęca chrześcijan apostoł Paweł.

A właściwie czynność namaszczenia oliwą, symbolizuje działania Ducha Świętego. To gest znany już w Pierwszym Przymierzu, związany z godnością (np. królewską) i misją, do której Bóg powołuje człowieka. Pełnię tej symboliki ukazuje namaszczenie Jezusa Duchem Świętym. Słowo „Chrystus” (po hebrajsku: Maszijach – Mesjasz) oznacza: namaszczony, pomazaniec. Jezus z Nazaretu jest ustanowiony „Chrystusem” przez Ducha Świętego. Udział w tym namaszczeniu (czyli misji) Chrystusa ma każdy ochrzczony w Jego imię. Przypomina o tym namaszczenie olejem Krzyżma w obrzędach chrzcielnych i w sakramencie bierzmowania, który jest przyjęciem Daru, czyli Ducha Świętego.

Bliskim symbolowi namaszczenia jest symbol „pieczęci”. Bóg „naznaczył swą pieczęcią” Chrystusa. „Pieczęcią Ducha Świętego”, wskazującą na Jego działanie, jesteśmy naznaczeni w tych sakramentach, które przyjmujemy tylko raz, otrzymując przez namaszczenie ich niezatarte „znamię” (chrzest, bierzmowanie, sakrament święceń).

Świetlisty obłok towarzyszy objawieniom Boga, osłania Jego chwałę. Spowija górę Synaj, gdy Mojżesz odbiera Boże Prawo. Zstępuje nad Namiot Spotkania podczas wędrówki Izraela przez pustynię. Napełnia zbudowaną przez Salomona świątynię w Jerozolimie. To „figury” – zapowiedzi tajemnicy Ducha Świętego, wypełniającej się w Chrystusie.

Duch Święty zstępuje, niczym obłok, na Maryję i osłania Ją swoim cieniem, by poczęła i urodziła Jezusa. Duch Boży obecny jest w obłoku osłaniającym na Górze Przemienienia Jezusa oraz Mojżesza, Eliasza i apostołów. Tam właśnie z obłoku odzywa się głos: „On jest moim Synem wybranym, Jego słuchajcie”. Ten sam obłok „zabiera” Jezusa sprzed oczu uczniów w czasie wniebowstąpienia i objawi Go ponownie, przychodzącego w Dniu Ostatnim.

Dotknięcie ręki, a szczególnie nałożenie na kogoś rąk – to gest przywołujący działanie Ducha Świętego. Nakładając ręce, Jezus uzdrawia chorych i błogosławi dzieci. Gest ten zachowa Kościół jako znak wylania Ducha Świętego i przekazywania władzy w Kościele. Nałożenie rąk czy wyciągnięcie rąk (np. nad chlebem i winem w czasie mszy świętej) towarzyszy epiklezom (modlitwom przyzywającym Ducha Świętego) w czasie sprawowania sakramentów.

Ewangelia mówi, że Jezus „palcem Bożym wyrzuca złe duchy”. Prawo Boże pisane było „palcem Bożym” na kamiennych tablicach danych Mojżeszowi. W Nowym Przymierzu – jak zauważa apostoł Paweł w Liście do Koryntian –  Boże Prawo jest pisane „Duchem Boga żywego nie na kamiennych tablicach, lecz na żywych tablicach serc”. W hymnie Veni Creator Duch Święty jest przyzywany jako digitus paternae dexterae – czyli „palec prawicy Ojca” (co ginie w polskim tłumaczeniu: „bo moc z prawicy Ojca masz”).

U kresu potopu (symbolicznie odnoszącego się do chrztu) gołębica przynosi świeżą oliwną gałązkę – znak, że ziemia znów może być zamieszkana. To zapowiedź nowego życia. Na wychodzącego z wód Jordanu Jezusa zstępuje Duch Święty „w postaci cielesnej, jakby gołębica” i spoczywa na Nim. To „zstępowanie Ducha Świętego” do oczyszczonego serca ochrzczonych i przebywanie w nich upodabnia ich do Świątyni Boga. Ciała wasze (czyli wasze życie – wy) są świątynią Ducha Świętego – przypomina nam apostoł Paweł.