Jedz w domu [notatki do Reguły Św. Benedykta]

Rozdział 51. O braciach, którzy niezbyt daleko się udają 1-3*

Zarządzenie wydane w tym krótkim rozdziale jest obłożone bardzo poważną sankcją ekskomuniki. Widocznie sprawa nie jest tak błaha jak się może komuś wydawać. Wyobraźmy sobie mnicha „posłanego w jakiejś sprawie”, niedaleko od klasztoru. Spotyka znajomych lub nawet nieznajomych, ale z jakiegoś powodu chcących wyrazić np. życzliwość dla zakonnika. Proponują „coś do jedzenia”. Cóż bardziej ludzkiego niż odpowiedzieć na to przyjęciem zaproszenia czy po prostu poczęstunku, choćby i jabłka…

A jednak Reguła przecina to surowo: jeśli opat z jakichś powodów nie pozwolił, to mnichowi, który „wyszedł na chwilę, zaraz wraca”, nie wolno niczego jeść poza klasztorem. Jest to zarządzenie czysto dyscyplinarne – ale ma się tu na względzie wyższe dobro przejrzystości życia wspólnotowego. Wychodzenie z klasztoru nie ma być okazją do wsiąkania w świat zewnętrzny. I, owszem, tak – z powodu tego zarządzenia może i mnich wyjdzie na dzikusa lub kogoś nietowarzyskiego; ale to naprawdę mniejsza strata niż „gdy sól utraci swój smak”. Zresztą w odmowie nie musi brakować grzeczności, nawet gdy jest ona stanowcza.

Dotykamy tu kwestii klauzury: dobre klasztory się nią cieszą, średnie – męczą się nią; a te byle jakie po prostu klauzurą nazywają jakieś byłe ogrodzenie z mnóstwem dziur. Obecnie, w dobie nieustannej i powszechnej komunikacji elektronicznej, problem „mnichów, którzy wychodzą niedaleko”, może też oznaczać – przy nierozważnym posługiwaniu się elektroniką w klasztorze – problem mnichów, którzy co prawda fizycznie raczej są i siedzą wewnątrz, lecz swoimi zainteresowaniami i pragnieniami znajdują się stale na zewnątrz.

Czytający Regułę, człowiek świecki może przy tym rozdziale pomyśleć między innymi o tym, czy – często zabiegany – w ogóle jeszcze je coś razem ze swoimi domownikami, rodziną, w domu, w sposób, który przypomina posiłek społeczności? Nie wiem, co z tym zrobimy, ale Reguła przypomina, że łatwa rezygnacja ze wspólnych posiłków to rezygnacja z pewnego składnika dobra wspólnego, czyli rzeczy, która tworzy życie wspólne. O tej poważnej sprawie dosadnie przypomina pewna anegdota, którą dołączę na końcu. Opowiadał mi pewien starszy już człowiek, a przez lata kierowca biskupów warszawskich, że jadąc kiedyś z pewnym czcigodnym hierarchą, zagapił się na elegancką panią przechodzącą przez ulicę. Wówczas biskup, chwytając jego spojrzenie w locie, powiedział mu dobrotliwie, lecz stanowczo, po ojcowsku: „Kaziu, obiady jadaj w domu”. Zatem zakaz szukania sobie okazji poza domem ma rozmaite aspekty, nie tylko dyscyplinarne, lecz i same w sobie moralnie ewidentne.

Fragment książki "Prosta droga, notatki do reguły św. Benedykta", Paweł Milcarek, Biblioteka Christianitas, Dębogora 2021

* Fragment "Reguły" św. Benedykta w tłumaczeniu o. Bernarda Turowicza OSB opublikowany w serii Źródła Monastyczne pt. "Reguła Mistrza. Reguła św. Benedykta"