Poznać swego brata, pomóc swojej siostrze. Caritas Polska wśród uchodźców na Lesbos

– Zawsze zadaję sobie pytanie: dlaczego? Co takiego się stało, że znaleźli się w tej sytuacji. Dzisiaj rozmawiałam z osobą z mojego rocznika. Nie sposób uciec od porównań –  jak wygląda moje życie, a jak jej, jakie mamy możliwości – mówi Alicja Roszkowska, wolontariuszka w projekcie „Poznani nieznani”, realizowanego przez Caritas Polska we współpracy ze Wspólnotą Sant'Egidio, która działa na rzecz uchodźców, organizując m.in. korytarze humanitarne do Włoch.

Alicja ma 22 lata, mieszka i studiuje w Krakowie. Podobnie jak pozostali wolontariusze Caritas Polska na Lesbos, ma za sobą doświadczenia wolontariackie, ale praca z uchodźcami to dla niej nowość. W Namiocie Przyjaźni, gdzie wolontariusze przyjmują codziennie ok. 150 osób, spotyka się z ludźmi uciekającymi z Afganistanu, Syrii, krajów afrykańskich. Polacy, podobnie jak reszta międzynarodowej ekipy pracującej z uchodźcami ok. pół kilometra od obozu Kara Tepe, znanego też jako Moria 2, starają się pomóc mieszkańcom obozu odnaleźć się w nowej rzeczywistości.

– Przed południem pakujemy paczki z żywnością, z produktami o długim terminie przydatności do spożycia (olej, ryż, konserwy, itp.). Każdą paczkę staramy się przygotować tak, żeby wyglądała jak prezent, wiążemy kokardę. Po południu przychodzą do nas goście, bo tak nazywamy osoby z obozu dla uchodźców. Zapraszamy ich do stołu, gdzie przekazujemy im prezenty. Mogą usiąść przy jednym stole ze swoimi rodzinami, z wolontariuszami, zjeść coś dobrego, porozmawiać. Ten stół jest pretekstem do rozmowy, do poznania siebie wzajemnie – opowiada Marta Dobrzyńska, koordynatorka wolontariatu Caritas Polska. – Życie w obozie jest bardzo trudne. Z jednej strony polega na czekaniu, żeby się stamtąd wydostać. Jego mieszkańcy mówią, że czasami brakuje wody, prądu, a żywność, którą otrzymują, jest słabej jakości. W namiotach i kontenerach latem jest potwornie gorąco, a zimą bardzo zimno. Dzieci nie mają dostępu do edukacji, nie ma też opieki medycznej. Kobiety w ciąży, czy z maleńkimi dziećmi nie mają dostępu do lekarza, nie wiedzą, czy z ich dzieckiem jest wszystko w porządku. Druga rzecz, że oni wszyscy są naznaczeni głębokimi traumami. Niosą ze sobą tragiczne historie swoich podróży i tego, co ich skłoniło do wyjazdu z domu – dodaje Marta Dobrzyńska.

Wolontariusze pracują poza obozem, odbyli jednak wizytę w samym obozie, aby poznać panujące tam warunki.

– Uderzyło mnie, jak ludzie dbają o swoje namioty lub przestrzenie w barakach. Zawsze jest tam posprzątane, wielokrotnie przed namiotem widzieliśmy posadzony krzaczek pomidorów. Próbują stworzyć namiastkę domu w tak trudnych warunkach. Bardzo spodobało mi się wejście u jednej z rodzin. Były tam drzwi zbite ze znalezionych desek, z taką małą zasuweczką. Przed namiotem zbudowali mały taras i tam siedzieli całą rodzinką. Dla mnie to było niesamowite. Próbują zrobić coś z niczego, stworzyć dom pomimo warunków, w jakich przyszło im żyć – relacjonuje Klaudia Wicińska, studentka pedagogiki specjalnej z Poznania.

– Teoretycznie obóz nie jest zamknięty, ale na zewnątrz, na kilka godzin, może wyjść nie więcej jak tysiąc osób jednocześnie. Ponieważ mieszka tu cztery tysiące osób, z prostego rachunku wynika, że każdy wychodzi raz na cztery dni. Ale nie w soboty i niedziele. Zazwyczaj więc każda z mieszkających tu osób może wyjść raz w tygodniu, przejść te pół kilometra do naszego namiotu, usiąść i z nami porozmawiać – tłumaczy Krzysztof Berg z Warszawy, wolontariusz Caritas Polska, na co dzień urzędnik zajmujący się tematem repatriacji. – Dzięki tej rozmowie mamy poczucie, że znamy się lepiej. Oni widzą nas, a my widzimy ich i ich potrzeby. Widzimy nie jako numery, tylko jako osoby, posiadające własną wolną wolę, z której mogą korzystać, choćby w takich błahych sprawach jak wybór soku do picia. W obozie takiego wyboru nie mają, nie mogą wybierać jedzenia, jakie dostają – dodaje.

– Najważniejsze dla nas jest przywrócenie im godności, pokazanie, że ich los nie jest nam obojętny. Służą temu rozmowy, w trakcie których odkrywamy w drugim człowieku własnego brata lub siostrę. To poznanie jest dla nas pierwszym i najważniejszym krokiem do ewentualnego udzielenia niezbędnej pomocy (medycznej, prawnej, psychologicznej) w przyszłości – wyjaśnia Marta Dobrzyńska.

Działalność edukacyjna to kolejny aspekt misji Caritas Polska na Lesbos. Wolontariusze prowadzą kurs angielskiego od podstaw dla dorosłych, a dzieci mogą uczestniczyć w tzw. Szkole Pokoju, czyli zajęciach służących nauce języków, głównie angielskiego, przez wspólną zabawę i międzykulturową integrację.

– Były kolorowanki, piosenki, staraliśmy się wspólnie stworzyć hit po francusku, uczyliśmy dzieci podstawowych zwrotów w języku angielskim. Graliśmy w piłkę, a zasady tworzyliśmy na bieżąco, więc było przy tym dużo śmiechu. Dzieci potrzebują po prostu się wybiegać i świetnie się rozumieją, mimo że mówią różnymi językami – zauważa Klaudia Wicińska.

Projekt „Poznani nieznani” jest odpowiedzią na wyrażone w encyklice Fratelli Tutti wezwanie papieża Franciszka do otwartości na ludzi szukających schronienia w Europie i przyjęcia wobec nich postawy miłosiernego Samarytanina. Bierze w nim udział 10 młodych wolontariuszy Caritas Polska. Ich wyjazd na Lesbos był poprzedzony wielomiesięczną formacją, prowadzoną przez ekspertów z zakresu migracji oraz komunikacji międzykulturowej. W przygotowania zaangażowani byli specjaliści ds. wolontariatu w Caritas Polska, psychologowie, doświadczeni wolontariusze, którzy rok temu byli w obozie, a nad wymiarem duchowym czuwał brat Cordian Szwarc, zastępca dyrektora Caritas Polska.

– Działamy na rzecz uchodźców na różnych płaszczyznach. Pomagamy tym, którzy docierają do Polski i tym, którzy musieli z różnych powodów opuścić swe domy, ale pozostają w swoich krajach – przypomina ks. Marcin Iżycki, dyrektor Caritas Polska. – Projekt realizowany na Lesbos to kontynuacja naszych wcześniejszych inicjatyw. Ich wspólnym mianownikiem jest łączenie pomocy materialnej z troską o podmiotowość osób korzystających ze wsparcia. Ta paczka czy posiłek zawsze powinny być pierwszym krokiem do tego, aby nawiązać z drugim człowiekiem kontakt, odkryć także jego inne potrzeby, poza materialnymi i – na ile to tylko możliwe – pomóc mu w jego staraniach o poprawę jego życiowej sytuacji – podsumowuje ks. Iżycki.