Jak ewoluował dokument końcowy Synodu o synodalności [ANALIZA]

Ostateczna wersja dokumentu Synodu o synodalności różni się od projektu w wielu istotnych punktach. Więcej miejsca poświęcono pokornemu spojrzeniu na nadużycia, roli świeckich w zarządzaniu oraz ekumenizmowi. Poznaj najważniejsze zmiany i skreślenia, które kształtują wizję Kościoła zaproponowaną przez zgromadzenie.

W czasie prac nad projektem dokumentu końcowego Synodu o synodalności zgłoszono ponad 1000 poprawek. Podobnie jak w zeszłym roku agencja I.MEDIA , która miała dostęp do poufnego projektu, przeprowadziła analizę różnic między wersją roboczą a ostateczną. Dokument końcowy ponownie wprowadza refleksję nad diakonatem żeńskim, podkreśla skruchę wobec nadużyć, większy udział świeckich w zarządzaniu oraz propozycje ekumeniczne.

Zgromadzenie Synodu zakończyło się 26 października 2024 roku. Proces ten, rozpoczęty w 2021 roku przez papieża Franciszka, miał na celu uczynienie Kościoła bardziej inkluzywnym i mniej klerykalnym. Ostateczna wersja dokumentu została podpisana przez papieża, co nadało mu rangę magisterialną, i została niemal jednogłośnie przyjęta. Wszystkie paragrafy uzyskały większość dwóch trzecich głosów. Członkowie Synodu wyrazili zadowolenie z osiągniętych rezultatów.

Paragraf 55 dotyczący nadużyć został znacznie zmieniony i ma bardziej pokorny ton. Tym razem podkreślono „niewysłowione i często trwałe cierpienie” ofiar. Wymieniono różne formy nadużyć, takie jak seksualne, duchowe, ekonomiczne, instytucjonalne, a także nadużycia władzy i sumienia. Dokument stwierdza, że Kościół „musi uznać własne błędy, pokornie prosić o przebaczenie, otoczyć opieką ofiary i wdrożyć środki zapobiegawcze”.

Podobnie zmieniono ton dotyczący walki z pedofilią. W wersji roboczej stwierdzano, że „wiele już zrobiono” w tej kwestii, natomiast w dokumencie końcowym napisano, że „praca już się rozpoczęła”. Podkreślono również potrzebę stałego monitorowania i oceny procesów ochrony.

Paragraf 60, dotyczący kobiet, został również znacznie zmodyfikowany. Przyjęto mniej dramatyczny ton i podkreślono ich rolę jako liderów wspólnot. Wspomniano o potrzebie zwiększenia ich obecności na stanowiskach kierowniczych w diecezjach i Kurii Rzymskiej. Zamiast potępiać „ograniczony” udział kobiet, Synod zaleca wykorzystanie istniejących instrumentów przewidzianych przez prawo kanoniczne w miejscach, gdzie ich potencjał jest niewystarczająco wykorzystywany.

Ważnym dodatkiem jest wzmianka o diakonacie żeńskim, którego brakowało w wersji roboczej. W dokumencie końcowym uznano tę możliwość za „wciąż otwartą”, co wywołało kontrowersje – 97 członków głosowało przeciwko temu zapisowi.

Należy zauważyć, że pierwsza wersja wzywała do „większej liczby kobiet” jako sędziów w procesach kanonicznych. Pojęcie to ewoluowało na korzyść „większej liczby świeckich” (paragraf 77).

W projekcie paragraf 67 zrównał posługę kapłana i diakona w parafiach. Dokument końcowy rozróżnia te dwie rzeczywistości. Diakoni są „wyświęceni nie do kapłaństwa, ale do posługi”. To wyjaśnienie jest istotne, zważywszy, że ewentualny dostęp kobiet do diakonatu bywa postrzegany jako koń trojański w kierunku kapłaństwa kobiet.

W dokumencie końcowym usunięto kilka istotnych akapitów. Na przykład zniknął paragraf 49, który dotyczył słuchania – kluczowego tematu dla uczestników Synodu.

Z tekstu usunięto również paragraf 136, poświęcony roli papieża w okresie posynodalnym. W pierwotnym projekcie sugerowano, że papież mógłby „uczynić dokument końcowy synodu swoim własnym, a po jego zbadaniu i ewentualnym uzupełnieniu przekazać go Kościołom lokalnym do wdrożenia”. W tym samym paragrafie przewidziano, że Biskup Rzymu miałby możliwość wskazania kwestii wymagających dalszego rozeznania w kontekście lokalnym. Papież mógłby również określić, które kwestie powinny obowiązywać w całym Kościele, dbając przy tym o zachowanie jedności. Wszystkie te propozycje zostały jednak ostatecznie odrzucone.

Kolejną zmianą jest wzmianka zawarta w paragrafie 91. Dokument końcowy podkreśla, że „władza duszpasterska musi pozostać wolna i nie może być prawnie ograniczana wynikiem konsultacji”, które mają charakter doradczy i nie są wiążące.

Paragraf 135 w wersji końcowej przyjmuje bardziej ostrożne stanowisko w sprawie oceny pracy Kurii. W projekcie postulowano przeprowadzanie regularnych ocen przez Sobór Kardynałów lub Radę Biskupów wybraną przez Synod. Wersja ostateczna jest w tej kwestii bardziej zachowawcza.

Usunięto także paragraf 133, który wcześniej sugerował rozszerzenie jurysdykcji wschodnich Kościołów katolickich na obszary, gdzie licznie osiedlają się ich wierni.

„Struktury partycypacyjne”, mające na celu włączenie świeckich w zarządzanie diecezjami i parafiami, były jednym z głównych tematów Synodu. Dokument końcowy precyzuje proces wyboru lub mianowania członków tych struktur, zaznaczając, że władza kościelna powinna konsultować się z wiernymi i uwzględniać ich opinie (paragraf 105).

Zgromadzenie podkreśla również, że lud Boży powinien mieć większy wpływ na wybór biskupów (paragraf 70). W tym duchu paragraf 102 zaleca, aby roczne raporty z diecezji uwzględniały postęp w promowaniu dostępu świeckich do stanowisk kierowniczych i procesów decyzyjnych, w tym przez określenie proporcji między mężczyznami a kobietami.

Wersja końcowa zawiera nowe elementy, takie jak edukacja synodalności w seminariach (paragraf 148), rola biskupów emerytowanych (paragraf 70), znaczenie pobożności ludowej (paragraf 115), potrzeba ochrony praw pracowników Kościoła (paragraf 77) oraz dbałość o klasztory (paragraf 118).

Synod poruszył również kwestie przejrzystości i odpowiedzialności, wprowadzając wzmiankę o tajemnicy spowiedzi, która „pozostaje niezbędna i żadna władza ludzka nie ma nad nią jurysdykcji” (paragraf 96). Zgromadzenie postuluje także, aby procesy raportowania i oceny były uwzględniane w raportach przedstawianych podczas wizyt ad limina biskupów w Rzymie (paragraf 101).

W dokumencie znalazły się również nowe akcenty ekumeniczne. Dodano paragraf o roli delegatów braterskich i postępie dialogu ekumenicznego (paragraf 40). Zgromadzenie zaproponowało również zwołanie Synodu Ekumenicznego poświęconego Nowej Ewangelizacji (paragraf 138).

Paragraf 139, który wcześniej wzywał do „ponownej refleksji” nad wspólną datą Wielkanocy, teraz mocniej akcentuje potrzebę „podjęcia odważnych inicjatyw”, aby wszyscy chrześcijanie obchodzili to święto w tym samym dniu. Ponadto paragraf 122 sugeruje włączenie świętych i męczenników innych wyznań do rzymskiego kalendarza liturgicznego i martyrologium.

Na zakończenie Synod przypomina, że Kościół ma misję wobec osób, które nie wierzą w Boga ani nie identyfikują się z żadną religią (paragraf 155).