Ofiarowanie [notatki do Reguły Św. Benedykta]

Rozdział 59, 1-8*

To prawda, że Reguła – prawo o mocy uniwersalnej i o odpowiedniej elastyczności – przychodzi do nas z kultury już bardzo różnej od naszej. Tym razem nie chodzi ani o to, że ta nasza choruje aż tak mocno na desakralizację czy eksmisję misterium, ani o to, że tyle w międzyczasie powstało usprawnień i udogodnień dostępnych niemal powszechnie. Zwraca się tu uwagę na to, że mocno zmienił się sposób, w jaki patrzymy na podległość „części” wobec „całości”, a więc i na przynależność wspólnotową człowieka – i w konsekwencji też na sposób dysponowania losem ludzi we wspólnocie. Zmiany te kojarzyły się nieraz z niepokojącymi „modernizmami” i wypływały w powiązaniu z działalnością wywrotową względem christianitas. Jednak nie sposób podsumować ich samych jako wyłącznie zniszczenia i negacji. Co więcej, niekiedy te zmiany wypływające w oparach bardzo negatywnych manifestów pobudzały sumienie chrześcijańskie do głębszego wejrzenia w sprawy, które kiedyś zostawiono inercji starszych „ludzkich tradycji”, choć mogłyby zostać przetworzone przez ducha Ewangelii.

Kiedy czytamy rozdział o ofiarowywaniu małoletnich synów do klasztoru, to nawet przy szacunku dla równowagi obyczajów odległej epoki myślimy już o tym inaczej niż wtedy. Jesteśmy ostrożniejsi w determinowaniu losu dzieci. Co więcej, ich los nie jest już traktowany po rzymsku, jako wewnętrzna sprawa domu i obszar bezwzględnej władzy ojcowskiej, patria potestas. Ta przemiana nastąpiła już dość dawno i zdążyło się z nią sparować prawo kanoniczne. Dzisiaj nie można zostać zakonnikiem dlatego że tak chce ojciec i nie można nim zostać zanim nie osiągnie się wieku samodzielnych decyzji. Co nie znaczy, niestety, że wiek ten osiąga się szybko – wręcz przeciwnie, dzisiejszy świat – między innymi z powodu wydłużenia życia – jest o wiele bardziej zarządzany przez starców niż wieki Reguły; i są to dziś często „starcy”, którzy na różne sposoby bardziej przeszkadzają ofiarowaniu (się) młodego człowieka do klasztoru, niż mu w tym pomagają. Mamy inne wyzwania.

Wracając do tekstu: także w Regule ofiarowanie dziecka do klasztoru nie oznaczało zapewne aktu definitywnego. Raczej chodzi tu o przypadek porównywalny z istniejącymi tu i ówdzie także dziś „małymi seminariami” . Warto zwrócić uwagę na to, że oczywiście włączenie do codziennego życia wspólnoty mniszej jest egzystencjalnie mocniejsze. O świętym Tomaszu z Akwinu (którego rodzice oddali do benedyktynów na Monte Cassino, a który przecież potem – wbrew rodzinie –dość gruntownie zmienił swą drogę) mówi Etienne Gilson, jeden z najlepszych znawców jego myśli, że „do pewnego stopnia nigdy nie przestał być benedyktynem”. Lata wczesnej formacji w codziennym śpiewie Psalmów oraz słuchaniu Pisma i Ojców, we wspólnej pracy – to cenny kapitał. Ale w pewnym momencie dojrzewania przychodził czas na podjęcie własnej decyzji, która mogłaby oznaczać rzeczywiste i definitywne wejście na drogę mnicha.

Dzisiaj będzie z tym inaczej. Nikt z nas nie „ofiaruje” swego dziecka klasztorowi, tak jak czytamy w tym rozdziale . Jednak czy nie zdarza się nam ofiarowywać ich wewnętrznie naszej umiłowanej wspólnocie mniszej, świętemu Ojcu Benedyktowi, wszystkim świętym Zakonu Naszego? Czy nie leży nam na sercu to, by wspólne bywanie w klasztorze dawało i dzieciom okazję zaczerpnięcia tej uzdrawiającej „woni olejku”, która wyrzuca smród zapomnienia o Bogu i lekceważenia stworzonej przezeń natury? By zarówno pory modlitwy, jak i pracy, posiłków, rozrywki, rozmowy i żartu – były napełnione tym innym duchem, którego czasami tak trudno podtrzymać z dala od tych miejsc? Tak bywa, tak może być. Jeśli któregoś dnia ta woń obudzi w którymś z naszych „gości” pragnienia pójścia „tam”, przecież będziemy błogosławić, a nie lamentować.

Rozdział o ofiarowaniu – oblacji – synów do klasztoru czytamy dziś również jako jedyny ślad innej instytucji, która powstanie później i będzie kształtowała się bardzo rozmaicie. Chodzi o oblaturę, czyli związek ze wspólnotą mniszą, który nie polega na pełnym włączeniu we wszystko, lecz jednak jest już realną przynależnością. Poza tzw. oblatami regularnymi (czyli takimi niemal-mnichami, trudnymi do odróżnienia, których czasami spotyka się w klasztorach, gdzie mieszkają) są też i tzw. oblaci świeccy, czyli osoby świeckie (ale i kapłani diecezjalni), którzy zostają przyjęci do wspólnoty duchowej z klasztorem i dzielą z nim zasadę życia, chociaż pozostają w swoim stanie, miejscu życia i powołaniu, np. małżeńskim i rodzicielskim. Są oblatami i oblatkami – czyli „ofiarowanymi”. Sami chcieli pójść tą drogą, a teraz starają się żyć tą duchowością ofiarowania.

Fragment książki "Prosta droga, notatki do reguły św. Benedykta", Paweł Milcarek, Biblioteka Christianitas, Dębogora 2021

* Fragment "Reguły" św. Benedykta w tłumaczeniu o. Bernarda Turowicza OSB opublikowany w serii Źródła Monastyczne pt. "Reguła Mistrza. Reguła św. Benedykta"