Dziewczynka uznana w Auschwitz za zmarłą, odnaleziona po 81 latach

Wszyscy przypuszczali, że Gertruda zginęła w Auschwitz, podobnie jak tysiące innych dzieci, które stały się ofiarami niemieckich eksperymentów i obozów zagłady. Poszukiwania kobiety trwały przez dziesięciolecia. Rekonstrukcją tej historii zajęła się Maria Grazia Lancellotti, dyrektorka liceum Orazio w Rzymie. Po 81 latach udało się odnaleźć Gertrudę. Stricks ma obecnie 86 lat i jest mamą Briana. Żyje, dzięki odwadze włoskiego małżeństwa, które Jad Waszem uznał za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Historię Gertrudy opisuje watykański dziennik „L'Osservatore Romano”. Dziewczynka miała pięć lat, gdy w 1944 r. Niemcy wciąż masowo deportowali ludność żydowskiego pochodzenia do obozów koncentracyjnych. Rodzinie Stricksów udało się uciec przez prześladowaniami i barbarzyństwem nazistów. Najpierw udali się do Francji, a następnie dostali się do Rzymu. Stolica Włoch była tym czasie okupowana przez wojska nazistowsko-faszystowskie. Gertruda wraz z ojcem Izydorem, zostają zamknięci w więzieniu Regina Coeli. Oczekiwali tu na transport do Fossoli, a następnie do Auschwitz.

W lutym 1944 r. mieli zostać przewiezieni do obozu przejściowego. W momencie, gdy pojazd ruszał, mężczyzna zdążył przekazać córkę Marcelli Ficca, która była żoną lekarza, pracującego w jednym z włoskich więzień. Małżeństwo „adoptowało” Gertrudę na kilka miesięcy. W czerwcu 1944 r. w ich domu pojawiła się matka dziewczynki, Fanny. Kobieta ukrywała się w klasztorze. Odnalazła swoje dziecko dzięki pomocy gminy żydowskiej i postanowiła je ze sobą zabrać. Od tamtego momentu los Gertrudy nie był nikomu znany. Rekonstrukcją tamtych wydarzeń zajęła się prof. Maria Grazia Lancellotti, dyrektorka liceum Orazio w Rzymie, która koordynowała badania historyczne w ramach projektu „Il civico giusto” („Prawy obywatel”). Ideą tej inicjatwy było zebranie przykładów solidarności i człowieczeństwa w latach faszyzmu, czasie zła i przemocy. 

„Nasz cel był nie tylko historiograficzny, ale także edukacyjny: chcieliśmy, aby młodzi ludzie, zgromadzeni w sieci szkół „Memorie. Una città, mille storie” („Miasto  tysiąca historii”), aktywnie uczestniczyli w zbieraniu, przepisywaniu i ponownym opracowywaniu świadectw, aby zrozumieli, w jaki sposób świat jest owocem wyborów, dużych i małych, których musimy dokonywać każdego dnia” – mówiła badaczka w rozmowie z dziennikiem „L'Osservatore Romano”.

Prof. Maria Grazia Lancellotti podkreśliła również, że wpadła na tę niesamowitą historię zupełnie niespodziewanie. „Pracując nad życiem małżeństwa Monaco i badając materiały na temat ucieczki z rzymskiego więzienia Regina Coeli Giuseppe Saragata i Sandro Pertiniego, którą para wraz z innymi wspierała, natknęliśmy się na zeznania Marcelli, która w filmie przechowywanym w archiwach RAI opowiedziała o tej małej dziewczynce. Na tej podstawie zaczęliśmy przekopywać się przez źródła ustne i archiwalne, zaczynając od jedynych dostępnych danych, nazwiska dziewczynki i jej ojca: Stricks” – opowiadała badaczka.

Doprowadziło to Lancellotti do zebrania sprzecznych informacji. „Wszystkie dokumenty wskazywały, że Trudy zginęła razem z Izydorem w Auschwitz, jednak opowieści Monaco mówiły o jej powrocie w ramiona rodzonej matki” - wyjaśniała historyczka na łamach gazety.

W pewnym momencie nastąpił punkt zwrotny. „Porównując dane, w tym różne formy, w jakich można było zapisać nazwisko, odkryliśmy mało znaną historię 1000 uchodźców, którzy dzięki amerykańskiemu prezydentowi Franklinowi D. Rooseveltowi, wyruszyli 20 lipca 1944 r. z Neapolu w kierunku Stanów Zjednoczonych, na pokładzie statku Gibbons. Były wśród nich dwa nazwiska, które odnosiły się właśnie do Polki i jej matki. Zrozumiałam, że to nie może być przypadek i dzięki tej małej wskazówce przepłynęliśmy ocean i dokonaliśmy rewelacyjnego odkrycia” - tłumaczyła dziennikowi prof. Maria Grazia Lancellotti.

Okazało się, że Gertruda Stricks wciąż żyje. Na stałe mieszka w Stanach Zjednoczonych. „Zorganizowaliśmy spotkanie dla jej syna Briana i jego żony, którzy specjalnie przyjechali do Włoch, spotkanie z wnukami małżeństwa Monaco, którzy mieli już dwoje dzieci, kiedy gościli Trudy. Z drugiej strony, Gertrude nawiązała z nimi kontakt online. Alfredo i Marcella szukali jej przez całe życie, ale niestety zmarli, nie wiedząc, jak potoczyły się jej dalsze losy” - tłumaczyła badaczka w wywiadzie dla „L'Osservatore Romano”.

Dla naukowców zajmujących się tą sprawą było to poruszające spotkanie. Badacze odwiedzili więzienie Trastevere, a także klasztor, w którym schroniła się Fanny, mama Gertrudy. 86-latka wraz z synem rozpoczęli procedurę uznania włoskiego małżeństwa, które uratowało jej życie w Jad Waszem i przyznania parze odznaczenia Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Historycy zapoznali się z losami jej ojca, który zginął w Mauthausen, a nie jak przypuszczano w Auschwitz.

„Gdy znajdziesz się na rozdrożu, tak jak to przydarzyło się Izydorowi. Wystarczyło jedno spojrzenie jego i Marcelli, aby zmienić bieg losów małej dziewczynki. Wtedy jego natychmiastowy gest pełen rozpaczy i miłości był uderzający, całkowicie owiany tajemnicą. Jakkolwiek na to spojrzysz, był to wybór rozdzierający serce” - podsumowała Lancellotii na łamach „L'Osservatore Romano”.  „Jest to wartość małej historii, która splata, krzyżuje i często tworzy Wielką Historię. I w której każdy z nas, nie zdając sobie z tego sprawy, zostawia swój ślad” – dodała badaczka.

Źródła: KAI; unn.ua.