Uważaj, czego oczekujesz, bo najprawdopodobniej to dostaniesz

Oczekiwania kształtują rzeczywistość. One są jak okulary, przez które postrzegasz i interpretujesz zdarzenia i zachowania innych ludzi.

W latach 60. XX wieku Robert Rosenthal oraz Leonore Jacobson sprawdzili, jak działa efekt oczekiwań. W szkole podstawowej przeprowadzili testy, a następnie poinformowali nauczycieli, że podzielili uczniów, zgodnie z wynikami testów mierzących inteligencję, na dwie grupy – „bardzo inteligentnych” oraz „przeciętnych”. W rzeczywistości uczniowie zostali przydzieleni do grup losowo, czyli np. w grupie „przeciętnych” były zarówno dzieci, które uzyskały wysokie wyniki w teście, jak i te, które otrzymały wyniki średnie.

Po ośmiu miesiącach zostało powtórzone badanie, w którym mierzono poziom inteligencji oraz postępy w nauce. Aż 78% uczniów, którzy byli przydzieleni do grupy „bardzo inteligentnych” osiągnęło wyższe wyniki w porównaniu do stanu początkowego. Podobnych zmian nie zaobserwowano u uczniów z grupy „przeciętnych”.

Dlaczego tak się stało, skoro dzieci były przydzielane do grup losowo (czyli tak naprawdę grupy nie różniły się między sobą średnim poziomem inteligencji)? Zadziałał efekt oczekiwań, inaczej znany jako zjawisko samospełniającego się proroctwa. Nauczyciele koncentrowali więcej uwagi na uczniach, co do których byli przekonani, że są wybitni. Oferowali im więcej pomocy dydaktycznych, dodatkowe prace domowe i wspierali ich rozwój na różne sposoby. Te działania mobilizowały uczniów do pracy i dzięki temu osiągali lepsze wyniki.

Wpływ efektu oczekiwań nie ogranicza się tylko do relacji nauczyciel-uczeń, zjawisko to obejmuje całe spektrum relacji, które są w Twoim życiu. U jego podstaw leży teza, że oczekiwania kształtują rzeczywistość. One są jak okulary, przez które postrzegasz i interpretujesz zdarzenia i zachowania innych ludzi.

Jeżeli jesteś przekonany, że ktoś jest zdolny, ma pozytywne nastawienie do Ciebie lub wręcz przeciwnie, nie lubi Cię, to podejmowane przez Ciebie działania (często nieświadome) będą ukierunkowane na potwierdzenie Twoich oczekiwań. Będzie się tak działo, niezależnie od tego, jak rzeczywiście jest.

Twoje nastawienie wobec drugiej osoby czy sytuacji jest kluczowe. Wydarzenia i zachowania innych ludzi będziesz interpretować zgodnie z nim. Inaczej mówiąc, jeżeli uważasz się za pechowca, to nieświadomie będziesz „wchodził” w sytuacje, które to potwierdzą. I na odwrót, jeżeli uważasz się za osobę, która ma szczęście, łatwiej będziesz dostrzegał i wykorzystywał codzienne okazje i szanse, które stają przed każdym człowiekiem. Dodatkowo, Twoje pozytywne nastawienie będzie oddziaływać na innych, a przez to będą oni dla Ciebie życzliwsi, bardziej serdeczni. W efekcie potwierdzi się Twoja teza, że masz szczęście.

Efekt oczekiwań, czyli zjawisko samospełniającego się proroctwa, odnosi się również do tego, co otrzymujesz od innych ludzi. Victor Frankl, austriacki psychiatra, twórca logoterapii, który przeżył Auschwitz, uważał, że jeżeli chcemy, aby ktoś osiągnął swoje 100%, to powinniśmy od niego oczekiwać więcej niż spodziewamy się, że może osiągnąć. Aby ktoś zrealizował swój potencjał musimy wierzyć w niego i dostrzegać to, kim może on się stać.

Jeżeli koncentrujesz się na potencjale, który ma druga osoba i wspierasz ją, dodajesz otuchy, motywujesz i doceniasz oraz jesteś z nią w trudnościach, to pomagasz rozwijać jej skrzydła i wzbijać się na wyżyny jej możliwości.

To podejście potwierdzają historie Collette, Noelii i Isabelle, które zostały opisane w portalu Aleteia jakiś czas temu. Collette założyła „ciasteczkowy” biznes i odnosi sukcesy. Noelia została przedszkolanką, a Isabelle projektantką mody, która zapraszana jest na prestiżowe modowe wydarzenia m.in. w Panamie i Miami. Wszystkie trzy dziewczyny mają zespół Downa. Gdyby inni w nie nie wierzyli i nie oczekiwali od nich więcej niż mogli się spodziewać, raczej nie osiągnęłyby sukcesów.

Pomyśl przez chwilę o swoich bliskich, współpracownikach, ludziach, z którymi spotykasz się na co dzień. Co o nich myślisz? Jak ich traktujesz? Czego od nich oczekujesz? Czy spodziewasz się od nich dobrych rzeczy? A może traktujesz ich z pogardą lub wyższością? Bądź ze sobą szczery.

Przyjrzyj się też temu, co dostajesz od innych ludzi. Wsparcie, akceptację, miłość? A może odrzucenie, złośliwość i krytykę? Sprawdź, czy aby nie ma związku między Twoim nastawieniem, a ich stosunkiem do Ciebie?

Jeżeli chcesz, aby coś się zmieniło – zacznij od siebie, od zmiany swoich oczekiwań. Wierzę, że Ci się uda.