Stwierdzenie nieważności małżeństwa a co potem? Jak budować nowe? I co z dziećmi? Rozmowa z ks. M. Dziewieckim

Z ks. Markiem Dziewieckim o radościach i trudach zakładania ponownej rodziny po stwierdzeniu nieważności sakramentu małżeństwa rozmawia Łukasz Kaczyński.

Łukasz Kaczyński: Rozpad rodziny, rozwód, niekiedy stwierdzenie nieważności małżeństwa i nadzieja na nową rodzinę – to coraz częstszy scenariusz w życiu katolika. Co według księdza jest najważniejsze w budowaniu nowego małżeństwa sakramentalnego po takich zdarzeniach? 

Ks. Marek Dziewiecki: Potrzebny jest rozsądek i cierpliwość. Skoro pierwsze małżeństwo okazało się nieważne, to nawet jeśli wina była tylko po jednej stronie, to druga osoba też była w jakimś stopniu niedojrzała, skoro związała się z kimś, kto nie potrafi kochać.

Trzeba wyciągnąć teraz wnioski z przeszłości i popracować nad własnym charakterem. Warto włączyć się w jakąś katolicką grupę formacyjną i pogłębić więź z Bogiem, żeby drugi związek nie okazał się kolejną pomyłką.

Jak poradzić sobie z niepokojącą świadomością, że przez jakiś czas żyło się w małżeństwie, którego w rzeczywistości nigdy nie było? 

Najpierw trzeba powiedzieć sobie, że to inna sytuacja niż życie w konkubinacie. Ona i on nie wiedzieli przecież, że z jakiegoś powodu ich małżeństwo jest nieważne. Mimo to nie da się nie cierpieć. To sytuacja trudna, stresująca. Powoduje nie tylko emocjonalny ból, ale też wiele wątpliwości, wahań sumienia, powikłań w relacjach międzyludzkich.

Ważne, by skupiać się na wyciąganiu wniosków z przeszłości, a nie na rozdrapywaniu ran czy pytaniu, dlaczego to właśnie mnie spotkał taki los.

Jaka jest szansa, że tworząc nową rodzinę, nie będziemy powielać wzorców z poprzedniego związku? Czy to możliwe? 

Szansa będzie tym większa, im lepiej rozliczymy się z przeszłością i im solidniejszą pracę nad sobą podejmiemy tu i teraz. Niemniej ważne jest to, czy tym razem solidnie zweryfikujemy kandydata na męża/żonę.

Znam pary małżonków, które w nowym – a pierwszym ważnym małżeństwie  –żyją naprawdę odpowiedzialnie i radośnie. Jest to możliwe.

Nowe małżeństwo sakramentalne to nie tylko nowy mąż czy żona, lecz często także dzieci z pierwszego związku. To rodziny patchworkowe, które chyba nie są traktowane jako katolickie…

Takie rodziny pojawiają się wtedy, gdy danej parze małżonków komplikuje się życie. Nikt rozsądny nie będzie uznawał takiego modelu rodziny za ideał. Ważne, by w tej trudnej sytuacji tym bardziej kierować się Dekalogiem, by wyciągać wnioski z błędów innych ludzi, by konsekwentnie kierować się mądrą miłością, by nie postępować po omacku czy metodą prób i błędów.

Czy sądzi ksiądz, że trud tworzenia nowej rodziny to lepsza sytuacja dla dziecka niż pozostawanie w sytuacji dysfunkcyjnej, albo w sytuacji, w której oboje rodzice żyją samotnie? 

Po stwierdzeniu nieważności małżeństwa ma sens trud tworzenia nowej rodziny. Bóg chce, by dzieci były chronione miłością dwojga rodziców. Samotne rodzicielstwo jest trudniejsze niż wychowywanie dzieci przez ojca i matkę. Pod warunkiem oczywiście, że małżonkowie odnoszą się do siebie z miłością. To dla dziecka jest najważniejsze.

Czy budowanie nowego związku sakramentalnego przez jednego z rodziców może być dla dziecka dobre i dać mu jakiś pozytywny przekaz? 

Tak, lecz pod warunkiem, że dziecku wyjaśni się w sposób dla niego zrozumiały, że pierwszy związek był nieważny i że obecny związek ma błogosławieństwo Boga. Trzeba się też strzec obwiniania partnera z nieważnego związku, bo dla dziecka to przecież prawdziwy rodzic.

Nie zawsze dziecko z poprzedniego związku jest z nową rodziną na co dzień. Które z relacji są trudniejsze do utrzymania/zbudowania - codziennie czy weekendowe?

Każda sytuacja jest niepowtarzalna. Ważne, by nowy małżonek mamy czy taty był obecny w sposób, jaki jest dostosowany do potrzeb, sytuacji, wrażliwości dziecka, które przyjął za swoje z miłości do małżonka, a rodzica tegoż dziecka.

Nie da się ukryć, że dziecko z poprzedniego małżeństwa to często niełatwe wyzwanie do zaakceptowania dla nowego małżonka. Jak sobie z tym poradzić? 

Rozstrzygająca jest tu miłość do małżonka. Kto naprawdę pokochał daną osobę, to z miłością odnosi się do wszystkich, których ta osoba kocha. Tak, jak dla narzeczonych sprawdzianem miłości jest pragnienie potomstwa, tak w tej sytuacji sprawdzianem miłości jest przyjęcie nieswojego dziecka z bezwarunkową miłością.

Czy nowy małżonek rodzica zawsze musi stać się dla dziecka z poprzedniego związku „trzecim rodzicem”, czy też wystarczy, że będzie jego dobrym przyjacielem? 

Dojrzały rodzic jest jednocześnie dobrym przyjacielem. W patchworkowej rodzinie dużo zależy od wieku dziecka, od jego więzi czy braku więzi z biologicznym rodzicem, od potrzeb i oczekiwań.

To dziecko niech zdecyduje, że czy do tej nowej osoby będzie mówiło: „tato/mamo”, czy raczej „wujku/ciociu”. Ważne, by ten nowy dorosły zaadoptował dziecko w sercu i uczył się mu coraz serdeczniej okazywać miłość.

Gdy dziecko zaakceptuje ponowne zawarcie sakramentu małżeństwa przez rodzica, to „nowy tata” lub „nowa mama” oddziałuje na niego zachowaniem i obecnością. Lepiej stać z boku, czy też aktywnie włączyć się w jego wychowanie? 

Stanie z boku nie powinno wchodzić w grę. Miłość nie pozwala na obojętność. Nowy małżonek to nie postronny obserwator, lecz zaangażowany całym sercem uczestnik tego, co dzieje się w domu. Trzeba strzec się też drugiej skrajności, czyli przekonania, że ja rozumiem i wychowam dziecko lepiej niż biologiczny rodzic.

Zdarza się, że z obawy przed wchodzeniem w kompetencje rodzica biologicznego „nowy rodzic" może odsuwać się w cień… 

Rodzic biologiczny powinien pomóc małżonkowi w podjęciu roli nowego rodzica, w rozumieniu dziecka, jego historii, jego wrażliwości, jego niepowtarzalnych talentów i ograniczeń.

Jak postępować, gdy pojawi się przyrodnie rodzeństwo, żeby dziecko z wcześniejszego związku nie czuło się pokrzywdzone czy odrzucone? 

Trzeba postępować pogodnie, jak w „normalnym” rodzicielstwie. Pewna doza zazdrości o młodsze rodzeństwo jest nieunikniona. Trzeba wyjaśniać dziecku, że jego młodsze rodzeństwo ma pewne prawa i przywileje, ale że płyną one z jego wieku i potrzeb, a nie z tego, że jest ono przez rodziców bardziej kochane niż to starsze.

Co robić, gdy dziecko sprawdza, na ile może sobie pozwolić w relacji z nowym małżonkiem rodzica? 

Trzeba zachować pogodę ducha, a jednocześnie stanowczość i jasno stawiać granice. Rozstrzygająca jest jedność małżonków. Ważne, by dziecko nie miało szans wykorzystywać jednego z dorosłych przeciw drugiemu.

Jaki wzorzec komunikacji powinien przyjąć w stosunku do dziecka ten „nowy rodzic"? 

Powinien być empatyczny, czyli trafnie wczuwający się w sytuację, myśli, przeżycia i pragnienia dziecka, a jednocześnie asertywny, szczerze i pogodnie komunikujący swoje przekonania i zasady wychowania.

Z jakimi problemami możemy najczęściej się spotkać w rodzinie patchworkowej? 

Ciężarem mogą być wspomnienia z przeszłości, porównywanie nowego małżonka do osoby z pierwszego związku, większe problemy z wychowaniem dzieci, lęk o to, że powtórzy się historia nieudanego związku.

Czy istnieje idealny wzorzec rodziny patchworkowej? 

Ideałów nie ma, ale są jasne zasady budowania trwałej, szczęśliwej rodziny: komunikowanie miłości od rana do wieczora, katolickie wychowywanie dzieci i rozwijanie przyjaźni z Bogiem.