„Pod Twoją obronę”: najstarsze maryjne wołanie Kościoła. Historia ukochanej przez wielu modlitwy

To najstarsza z zachowanych modlitw maryjnych, stara antyfona chrześcijańska do Matki Jezusa, która – jak udowadniają odkrycia archeologów – funkcjonowała w Kościele już w połowie III w.

Rękopis na papirusie znaleźli na początku XX w. w Egipcie, niedaleko Aleksandrii, brytyjscy archeolodzy. Datowany jest na ok. 250 r. Informacja ta jest o tyle istotna, że obala zarzuty formułowane wobec katolików, że tytułowanie Matki Bożej Pośredniczką czy Obrończynią jest ich późniejszym wymysłem, a nie wielowiekową tradycją wspólnoty Kościoła.

Badacze podkreślają, że uszkodzony grecki tekst papirusu pokrywa się z modlitwą liturgii bizantyjskiej, a Kościół w Aleksandrii zwracał się do Maryi jako Bożej Rodzicielki zanim jeszcze ten tytuł przyjął się w całym Kościele.

Już Orygenes, sławny kierownik katechetycznej szkoły aleksandryjskiej, komentując Ewangelię według św. Łukasza, pisał o brzemiennej Elżbiecie, która czuje się niegodna wizyty Bożej Rodzicielki. Podobnie aleksandryjski patriarcha, św. Aleksander, biorący udział w obradach Soboru Nicejskiego (325 r.), w Liście do Aleksandra z Konstantynopola pisze o prawdziwym ciele Chrystusa wziętym z Bożej Rodzicielki Maryi.

W antyfonie autor nazwa Maryję Bożą Rodzicielką, czyli Theotokos. I robi to dużo wcześniej, nim sobór w Efezie (431 r.) zdefiniował dogmat o Bożym macierzyństwie. Tekst został zapisany po grecku i nie wiemy, czy stanowi część większej całości, czy jest zamkniętą formą modlitwy.

Antyfona jest wołaniem do Najświętszej Marii Panny w intencji wspólnoty Kościoła. Pierwsza część tekstu to zawierzenie losu wiernych oraz pokorna prośba modlących się, aby Matka Boska nie odrzucała ich prośby.

Druga część to odwołanie się do Najświętszej Marii Panny jako orędowniczki i pośredniczki między wiernymi a Bogiem. Jest to błaganie Maryi o pomoc na drodze do Boga. Przetłumaczony z greckiego oryginału tekst brzmiałby tak:

Pod opiekę Twojego miłosierdzia
uciekamy się, o Bogarodzico.
Nie odrzucaj próśb,
[które do Ciebie zanosimy]
w naszych potrzebach,
lecz zachowaj nas od niebezpieczeństwa,
[Ty] jedynie czysta i błogosławiona.

Autorzy tekstu, muzyki i polskiego przekładu nie są znani. Na język polski przetłumaczono ją u schyłku średniowiecza, choć prawdopodobnie z przekładu łacińskiego (Pod Twoją obronę to łac. Sub tuum praesidium) i przez wieki wrosła nie tylko w spisy treści kolejnych wydań modlitewników, ale przede wszystkim w serca wierzących.

Towarzyszyła Polakom w najtrudniejszych momentach historii. Szczególną pozycję zyskała w religijnej formacji Konfederatów Barskich, śpiewano ją w okresie zaborów, w czasie II wojny światowej.

A także w stanie wojennym – od 13 grudnia 1981 r. jej publiczne, zbiorowe odmawianie stało się jednym z symboli polskiego oporu przeciwko komunistycznej władzy. Antyfona Pod Twoją obronę była ostatnią publiczną modlitwą księdza Jerzego Popiełuszki.