„Są dni, że nic nie jem”. Co pokazuje „Raport o biedzie 2022”?

Już na wstępie swojego tegorocznego opracowania Szlachetna Paczka zauważa, iż rok 2022 przyniósł ziszczenie największych obaw, jakie u jego początków wyrażali Polacy. W badaniu CBOS zrealizowanym tuż przed rosyjską inwazją na Ukrainę nasi rodacy zadeklarowali, iż w nadchodzącej przyszłości najbardziej boją się drożyzny (71%) oraz wybuchu wojny (70%).

U końca br., przy inflacji sięgającej 18%, 95% ankietowanych odczuwa wzrost cen żywności, a 89% wzrost kosztów utrzymania domu czy mieszkania. Co ważne, w przypadku tzw. koszyka produktów podstawowych wzrost cen sięgnął aż 33%. W obliczu tego zjawiska Polacy oszczędzają przede wszystkim na kulturze i rozrywce (64%), ale też m.in. na żywności (45%), a nawet lekach (17%).

W wielu przypadkach "oszczędność" ta oznacza w praktyce konieczność niedojadania, rezygnacji z niezbędnych leków czy niemożność ogrzania miejsca swojego zamieszkania. Zgodnie z danymi na koniec ubiegłego roku, poniżej minimum egzystencji (czyli w skrajnym ubóstwie) żyło ok. 1,6 mln Polaków, w tym ok. 333 tys. dzieci i ok. 246 tys. seniorów. Należy założyć, iż w ciągu mijających 12 miesięcy te porażające liczby jeszcze znacząco wzrosły.

Jak co roku, również i teraz wiele miejsca w swoim raporcie Szlachetna Paczka poświęca walce ze stereotypowymi przekonaniami dotyczącymi biedy. W dalszym ciągu bowiem 17% Polaków uważa, iż osoby ubogie pozostają same sobie winne, 22%, iż bieda jest wynikiem lenistwa, a aż 34%, iż osobom ubogim wygodniej jest żyć na zasiłkach niż iść do pracy.

Tegoroczny Raport o biedzie skupia się na pięciu wymiarach, w których ubóstwo objawia się w sposób szczególnie dotkliwy. Pierwszy z nich to głód. Jak już wspomnieliśmy na początku, ceny artykułów z koszyka produktów podstawowych wzrosły w tym roku o ok. 33%. Dla olejów i tłuszczów było to już jednak ponad 38%, a dla mąki przeszło 45%, czyli ponad 2,5-krotnie więcej niż wynosi nominalny wskaźnik inflacji. Tymczasem, w rodzinach objętych pomocą Szlachetnej Paczki średni dzienny dochód to 13,11 zł na osobę.

Drugi z wymiarów ubóstwa, o którym pisze organizacja, to zimno. Aż 2,5 mln Polaków żyje w budynkach nieszczelnych, zawilgoconych bądź z przeciekającymi dachami. Jednocześnie ceny opału w roku 2022 wzrosły średnio o 147%, a dla niektórych typów paliwa nawet o 300–400%. Pojawiły się również problemy z jego dostępnością. Znamienne jest, iż 3/4 rodzin korzystających ze wsparcia Szlachetnej Paczki wśród swoich potrzeb wymienia zimowe obuwie, a połowa – kurtki.

Trzecim z poruszonych w raporcie wymiarów ubóstwa jest ból. Z chorobami przewlekłymi zmaga się co trzeci z naszych rodaków. Wielu z nich jednak nie ma możliwości bądź środków, by skorzystać z wizyty u specjalisty. 20% nie jest w stanie wykupić wszystkich niezbędnych im leków. Skutkiem tego jest chociażby wysoki wskaźnik umieralności z powodu nowotworów złośliwych w naszym kraju (228 zgonów na 100 tys. mieszkańców przy średniej 191 dla OECD). Dodatkowo, przeszło 2,5 mln Polaków w wieku produkcyjnym nie podejmuje pracy z uwagi na niepełnosprawność.

Jako czwarty wymiar ubóstwa Szlachetna Paczka wymienia w tegorocznym raporcie samotność. W sposób szczególny dotyka ona seniorów. W ciągu ostatnich 20 lat liczba jednoosobowych gospodarstw domowych w naszym kraju wzrosła z 18 do 25%. Wśród osób powyżej 75 r.ż. jest to jednak już ok. 33%. Przyczyn takiego stanu rzeczy szukać należy w stosunkowo dużej (ok. 8 lat) różnicy w długości życia pomiędzy kobietami i mężczyznami. Skutkiem tego pozostaje zaś rosnąca liczba prób samobójczych wśród osób starszych. Każdego dnia życie odbiera sobie średnio trzech polskich seniorów.

Piąty opisany przez organizację wymiar biedy w naszym kraju powiązany pozostaje z wojną, która wybuchła w lutym u naszych granic. Wymiarem tym jest uchodźstwo i inne zdarzenia losowe. W wyniku rosyjskiej inwazji swoje domy, przynajmniej czasowo, opuściło ok. 15 mln Ukraińców. Spośród ok. 8,3 mln uchodźców, którzy przekroczyli granicę z Polską (przy czym każdy wjazd nawet tej samej osoby liczony jest oddzielnie), do ojczyzny nie powróciło wciąż ok. 1,8 mln. Większość z nich to kobiety i dzieci.

Statystyki powyższe uzupełnione są w Raporcie o biedzie 2022 głosami ekspertów. Pochylają się oni nad przyczynami i możliwymi rozwiązaniami poszczególnych powiązanych z ubóstwem problemów społecznych. Przede wszystkim jednak raport ten składa się z poruszających świadectw, z których krótkie wyimki przytoczyliśmy powyżej. Każdy bowiem jeden przypadek ubóstwa to konkretne imię i konkretny człowiek, któremu można pomóc. I o to Szlachetna Paczka, w obliczu narastającej w kraju biedy, apeluje. A my się do tego apelu oczywiście dołączamy.