Filozofia jak piękna, mądra kobieta? Coś w tym jest…

Na przełomie V i VI wieku żył Boecjusz, którego życie przypadło na ostatnie lata Imperium Rzymskiego. Był wybitnym myślicielem, filozofem i teologiem, dlatego określa się go mianem „ostatniego Rzymianina” i „pierwszego scholastyka”. W swoim dziele „O pocieszeniu, jakie daje filozofia” opisał tę ostatnią jako piękną kobietę. Znamienne, że także w Biblii mądrość przedstawiana jest podobnie. A przecież filozofia to umiłowanie mądrości…

Boecjusz pochodził z wpływowej senatorskiej rodziny Anicjuszów. Dziadek Boecjusza był prefektem Rzymu. Po śmierci ojca Boecjusz został adoptowany przez Kwintusa Memmiusza Symmachusa, prefekta Rzymu. Boecjusz zrobił wielką karierę na dworze królewskim Teodoryka. Został wpierw patrycjuszem, a potem konsulem. Na skutek dworskich intryg został aresztowany.

Później był prawdopodobnie torturowany, a potem stracony. Czekając na egzekucję, napisał słynne dzieło „O pocieszeniu, jakie daje filozofia”. Zgodnie z tytułem, książka ta miała być zachętą do studiowania filozofii, w której jako jedynej Boecjusz szukał pocieszenia. Nie znaczy to, że Boecjusz był niewierzący. To on skonstruował system nazwany scholastyką, łączący rozum i wiarę. Filozofia była dla niego środkiem do zrozumienia Bożej Opatrzności i pogodzenia się z jej wyrokami.

Boecjusz opisuje pewną niewiastę, która pociesza go, wyjaśnia mu, jakie znaczenie ma jego trudny los w planach Bożej Opatrzności i przegania muzy, które oskarża o to, że sztuka, którą reprezentują, jedynie miesza mu w głowie. W końcu okazuje się, że kobieta ta ma na imię „Filozofia”, którą zresztą symbolizuje. Boecjusz pisze o niej: „U wezgłowia stanęła postać niewiasty, o wielce czcigodnym obliczu, oczach gorejących i ponad zwyczajną u ludzi miarę bystro patrzących, o świeżym życia kolorze i niewygasłej sile żywotnej, jakkolwiek była już w tak podeszłym wieku, że w żaden sposób nie można było jej było uważać za nam współczesną”.

Kobieta ta raz ma zwyczajny wzrost, raz jest niesamowicie wysoka. Nosi piękną suknię, którą sama wykonała z niezniszczalnej materii. Na skraju sukni ma wyszyte greckie litery. W prawej ręce trzyma księgę, a w lewej berło, które oznaczają wiedzę i władzę. Co ciekawe, Boecjusz pisze o tym, że suknia tej kobiety jest już poszarzała, a nawet podarta przez gwałtowników. Tym samym sugeruje, że nie wszyscy ją szanują i potrafią się do niej właściwie odnosić.

W Biblii, w Księdze Mądrości, odnajdujemy z kolei personifikację mądrości. Czytamy w niej: „Bóg bowiem miłuje tylko tego, kto przebywa z Mądrością. Bo ona piękniejsza niż słońce i wszelki gwiazdozbiór. Porównana ze światłością – uzyska pierwszeństwo, po tamtej bowiem nastaje noc, a Mądrości zło nie przemoże” (Mdr 7,28-30).

Natchniony autor, mędrzec, kocha ją i podziwia: „Ją to pokochałem, jej od młodości szukałem: pragnąłem ją sobie wziąć za oblubienicę i stałem się miłośnikiem jej piękna. Sławi ona swe szlachetne pochodzenie, gdyż obcuje z Bogiem i miłuje ją Władca wszechrzeczy, bo jest wtajemniczona w wiedzę Boga i w Jego dziełach dokonuje wyboru” (Mdr 8,2-4).

Niektórzy mogą powiedzieć, że skoro filozofią zajmowali się przez wieki głównie mężczyźni, to stąd łatwo im było przedstawiać ją i samą mądrość jako kobietę. Można jednak i tak zastanawiać się, dlaczego utożsamiali ją z kobietą. Wygląda na to, że doceniali przedstawicielki płci pięknej, nawet jeśli w samej swojej myśli nie poświęcali im dużo uwagi.

Znamienne, że w chrześcijańskiej tradycji najmądrzejszym człowiekiem na ziemi, poza Jezusem Chrystusem, Bogiem-człowiekiem, jest Maryja. W litanii określamy ją nawet mianem „Stolicy mądrości”, aby podkreślić jej głębokie zrozumienie spraw Bożych. Co istotne, Maryja nie była filozofem, nie stworzyła żadnego systemu, ale potrafiła rozpoznać dobro i wybrać je. Tym zaś jest właśnie mądrość: nie teoretyzowaniem, ale umiejętnością dostrzeżenia tego, co służy nam i innym oraz wprowadzania tego w życie.