Sobór świętych Borysa i Gleba w Czernihowie. Ostatnie słowa męczennika przed śmiercią. Zaskakujące!

W tych tragicznych dniach rosyjskiej inwazji na Ukrainę chcemy być bliżej tych, którzy doświadczają niewyobrażalnych cierpień. Dlatego proponujemy Wam wielkopostną pielgrzymkę przez Ukrainę.

Przez cały Wielki Post będziemy duchowo odwiedzać kolejne święte miejsca tego kraju: sanktuaria, cerkwie, kościoły, kaplice i znane miejsca kultu – chcemy być wszędzie tam, gdzie pielgrzymują i modlą się nasze siostry i nasi bracia z Ukrainy. W ten sposób chcemy w duchowy sposób wziąć trochę ich ciężarów na swoje barki oraz jednoczyć się w chrześcijańskiej modlitwie.

Od kilkunastu dni Czernihów – leżący na północ od Kijowa, niedaleko trójstyku granic Ukrainy, Rosji i Białorusi – znajduje się w epicentrum agresji rosyjskiej. W mieście znajduje się wiele świątyń, zarówno prawosławnych, jak i katolickich obydwu obrządków.

W wielkopostnej pielgrzymce zatrzymajmy się dzisiaj w soborze świętych Borysa i Gleba. Jest on przykładem klasycznej architektury staroruskiej, powstałej w XI i XII w. w oparciu o wzory z Bizancjum. Sobór, na pierwszy rzut oka stosunkowo niewielki w porównaniu z innymi dużymi świątyniami ukraińskimi, przeżył skomplikowane koleje losu.

Od średniowiecza był monasterem męskim. W XVII w. stał się świątynią rzymskokatolicką należącą do zakonu dominikanów. Następnie na krótko powrócił do prawosławia, ale caryca Katarzyna II pod koniec XVIII w., wzorując się na popularnych wówczas w Europie prądach oświeceniowych, dokonała kasaty klasztoru.

W czasie II wojny światowej świątynia została znacznie zniszczona przez niemieckie bombardowania. W czasach ZSRR odbudowana, ale już tylko jako obiekt muzealny. Dzisiaj zachowały się w nim złote królewskie wrota, które w chrześcijaństwie wschodnim są wbudowane w ikonostas i stanowią wejście do części ołtarzowej świątyni. Ufundował je Iwan Mazepa, wybitny hetman Wojska Zaporoskiego i Ukrainy Lewobrzeżnej.

Patronami soboru są święci męczennicy Borys i Gleb, czczeni zarówno przez Kościół prawosławny, jak i katolicki. Byli synami św. Włodzimierza Wielkiego, który ochrzcił Ruś Kijowską w 988 roku. Tradycja uznaje ich za głównych patronów Rusi Kijowskiej, są oni także bohaterami wielu dzieł literatury staroruskiej.

Chwała Tobie, hojny dawco życia,
za to, że uczyniłeś mnie godnym tego,
bym stał się uczestnikiem
cierpień świętych męczenników.

Ty wiesz, o Panie,
że ja nie będę przed tym uciekał,
ale spójrz Panie i rozsądź
między mną a moim bratem.
Nie policz mu tego grzechu
i przyjmij w pokoju moją duszę.

W 1996 roku w Castel Gandolfo podczas spotkania poświęconego ewangelizacji Rusi Jan Paweł II przytoczył słowa modlitwy św. Borysa, którą tuż przed męczeńską śmiercią przebaczał swoim winowajcom. Za: W.  Mokry, Między Rzymem – Castel Gandolfo a  Krakowem, „Między Sąsiadami – Між Сусідами” 1996, nr 5–6, s. 31–32.