Sześć poważnych problemów Franciszka, z którymi mierzył się w dziewiątym roku pontyfikatu

Stan zdrowia Franciszka nigdy nie był tak szeroko komentowany jak w dziewiątym roku pontyfikatu. Należy przypomnieć, że w pełnym toku pandemii COVID-19 zwierzchnik Kościoła katolickiego, który w grudniu ubiegłego roku skończył 85 lat, zdradzał oznaki prawdziwego zmęczenia i przeszedł operację.

Latem ubiegłego roku został skierowany do szpitala na dziesięć dni na zabieg chirurgiczny okrężnicy, w czasie którego usunięto mu 33 cm jelita.

Ta pierwsza poważna hospitalizacja od początku pontyfikatu wywołała wiele plotek i spekulacji na temat ewentualnej rezygnacji. "Przy każdej chorobie papieża podnosi się wietrzyk albo huragan zwiastujący konklawe" – zbagatelizował ten problem papież Franciszek w rozmowie przeprowadzonej pod koniec sierpnia. Jego wizyta w Budapeszcie i na Słowacji we wrześniu, a potem podróż na Cypr i do Grecji w grudniu przyczyniły się do uspokojenia plotek tego rodzaju.

Ale w ciągu ostatnich tygodni inne kłopoty zdrowotne kazały papieżowi odwołać niektóre ważne spotkania, w tym wizytę we Florencji. Jeden z dwunastu najstarszych papieży w historii cierpi na dolegliwości kolana i nie może już ukryć trudności z chodzeniem. Jego przewidziana na początek kwietnia podróż na Maltę, do Demokratycznej Republiki Konga i do Sudanu Południowego w lipcu, będą ważnymi wskaźnikami stanu jego zdrowia.

Dziewiąty rok pontyfikatu Franciszka miał być rokiem opublikowania konstytucji apostolskiej reformującej Kurię Rzymską. Tymczasem konstytucja jest w fazie ponownego czytania, a w nowych strukturach ustanowionych przez Franciszka w ostatnich latach ujawniły się pewne problemy.

Pod koniec roku w ustanowionej przez niego Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka wiele spraw się skomplikowało. Kardynał Michael Czerny zastąpił kardynała Petera Turksona na stanowisku prefekta. Stolica Apostolska przedstawiła zmianę zwierzchnika jako błahostkę, jednak zmiana ta ujawniła faktyczne wewnętrzne kłopoty tego urzędu.

W ciągu ostatnich miesięcy problemy wstrząsnęły także inną kluczową jednostką Kurii: Dykasterią ds. Komunikacji, liczącą ponad 500 urzędników. Podczas pamiętnej wizyty w jej lokalach papież otwarcie podważył skuteczność mediów watykańskich, wywołując silne poruszenie wśród personelu i pytania o proces reform rozpoczęty w 2015 roku.

Rok został również naznaczony rozpoczęciem głośnego procesu w sprawie watykańskiej nieruchomości w Londynie. Proces ten ma ocenić odpowiedzialności dziesięciu osób za największy skandal finansowy od początku pontyfikatu Franciszka. Wśród tych dziesięciu osób znajduje się kardynał Angelo Becciu, bliski współpracownik papieża.

Przez pierwsze sześć miesięcy proces ten okazał się trudnym testem refom podjętych przez papieża w celu modernizacji watykańskiego wymiaru sprawiedliwości. Już w czasie pierwszych rozpraw wielokrotnie podważono kompetencje i prawowitość tego wymiaru sprawiedliwości. Chociaż wydaje się, że tę pułapkę udało się już ominąć, ciągle jeszcze należy dowieść zdolności tej niewielkiej, ustanowionej przez Franciszka struktury sądowniczej do "oczyszczenia stajni Augiasza".

Proces ten zdaje się również dotyczyć moralnej wiarygodności Kościoła katolickiego. Wielka rozbieżność między franciszkańskimi ostrzeżeniami papieża przez zglobalizowanymi finansami, a wypaczeniami o charakterze mafijnym, obserwowanymi bardzo blisko tronu Piotrowego, rzeczywiście wydaje się trudna do zaakceptowania. Tym bardziej, że Stolica Apostolska przechodzi przez niełatwą fazę ekonomiczną.

Przedstawiając w styczniu br. deficytowy budżet na rok 2022, Stolica Apostolska dalej przykręca śruby w dziedzinie wydatków. Zmniejszenie liczby darów, a także dochodów z powodu pandemii – a szczególnie zamknięcie Muzeów Watykańskich – są cierniem w sercu Franciszka, który ciągle życzy sobie zwiększenia skuteczności charytatywnej i misyjnej Stolicy Apostolskiej.

Rok po historycznej wizycie papieża Franciszka w Iraku – która zdawała się przynosić owoce po wydaniu encykliki Fratelli tutti, ukazującej siłę dialogu międzyreligijnego – to właśnie w Europie z niespodziewaną siłą wybuchła wojna, a papież musiał jej stawić czoło. Od końca lutego rosyjska ofensywa na Ukrainie wstrząsnęła światową geopolityką, ale także postawiła pod znakiem zapytania wysiłki papieża Franciszka zakładające ekumeniczną otwartość na rosyjskie prawosławie.

We wszystkich swoich wystąpieniach papież zrezygnował z frontalnej krytyki Rosji, chcąc zachować potencjalne kanały kontaktu dyplomatycznego. Jego niespodziewana wizyta w ambasadzie Rosji 25 lutego była jednym z najbardziej znaczących gestów. Starając się zachować stanowisko wypośrodkowane, Stolica Apostolska podkreśliła konieczność zabezpieczenia korytarzy humanitarnych dla cywilów opuszczających tereny walk.

Opublikowane latem motu proprio Traditionis custodes, chociaż od dawna oczekiwane, było wstrząsem i wywołało wśród tradycjonalistów reakcje od niezrozumienia po gniew. Od ukazania się tego tekstu, drastycznie ograniczającego odprawianie mszy trydenckiej, liturgię tę należy nazywać „starą mszą", a nie „formą nadzwyczajną".

Franciszek zastosował takie środki, zmieniając nacechowane otwartością ustalenia Benedykta XVI, żeby uniemożliwić opozycji wobec Soboru Watykańskiego II przekształcenie się w dysydencję liturgiczną.

Później jednak nieugiętość papieża co do zasad zastąpiła pewna giętkość duszpasterska. W lutym papież uczynił wyjątek dla Bractwa Świętego Piotra.

Plaga nadużyć nie oszczędziła tego roku: naznaczyła go decyzja, jaką podjęły różne konferencje episkopalne, finansując audyty zewnętrzne w celu przeprowadzenia badań w diecezjach. Dwa raporty zrobiły dużo hałasu, podkreślając rozległość obecnego kryzysu: we Francji raport CIASE-albo "raport Sauvé'a", i w Niemczech raport archidiecezji Monachium-Freising.

W tej ostatniej przeprowadzający badania nie zawahali się podważyć decyzji, jakie w odniesieniu do niektórych przypadków podjął emerytowany papież Benedykt XVI w okresie, kiedy był zwierzchnikiem archidiecezji bawarskiej.

Stolica Apostolska nie pozostała bierna. Papież Franciszek promulgował nową wersję VI. Księgi Kodeksu prawa kanonicznego o karach, żeby wzmocnić swój sądowy arsenał przeciw nadużyciom. W styczniu zachęcił również Kongregację Nauki Wiary do "oddania sprawiedliwości" ofiarom nadużyć przez stosowanie prawa „z surowością".