Niech nie zabraknie czytania [notatki do Reguły Św. Benedykta]

Rozdział 38, O lektorze tygodniowym 1-12*

W klasztorach Reguły rozmawia się w czasie rekreacji, czyli czasu przeznaczonego na odpoczynek, ale nie przy jedzeniu. Jedząc, słucha się czytania, którego wtedy „nie powinno brakować” (chodzi o obiad i kolację, gdyż śniadanie spożywa się zwykle w innym trybie, bardziej indywidualnie i w milczeniu). Nie mamy tu podanego zestawu lektur. Podkreślone zostają jednak w różnych miejscach sygnały oczywistej preferencji dla tekstów budujących – więc w dziejach benedyktyńskich wiele tu zostało zostawione inwencji wspólnot. Oczywiście czyta się – lekturą ciągłą – różne księgi Pisma (choć księgi takie jak Psałterz, Pieśń na pieśniami czy Księga Koheleta są raczej pomijane, z różnych względów, podobnie jak niektóre fragmenty innych ksiąg Starego Testamentu, zbyt okrutne lub nużące jak na czytanie publiczne, przy posiłku). Jednak czas posiłków to doskonały czas na lekturę historyczną czy biograficzną (skądinąd benedyktyni zawsze mieli zasługi nie tylko w „konsumowaniu” tej twórczości, ale i w jej „produkowaniu”).

Reguła opisuje funkcję „lektora tygodniowego” (wszystkie zmienne funkcje są obejmowane „na tydzień”: pomoc w kuchni i refektarzu, ale i przewodniczenie godzinom kanonicznym, odprawianie Mszy konwentualnej…).

W duchu Reguły jest nie poświęcać dobra przewidzianego w danej posłudze na rzecz dobra ewentualnego i przypadłościowego: owszem, można by sobie wyobrażać – tak się robi dzisiaj w różnych środowiskach – ile rzekomego „zbudowania” mogłoby wyniknąć np. ze słuchania lektury w wykonaniu kogoś, kto nie umie czytać, lecz „bardzo się stara”; albo ze znoszenia kiepskiego śpiewu celebransa, który jest „zupełnie głuchy”. Jednak Reguła przestrzega przed czynieniem takich eksperymentów, przed lekkomyślnym dopuszczaniem do posług ludzi niezdolnych do ich wykonywania: niech nie bierze się do nich „pierwszy lepszy”, „przypadkiem”. Wyznaczeni do czytania czy do śpiewu mają być zdolni do poprawnego wykonywania swej funkcji. Tak – i raczej tylko tak – należy zrozumieć słowa: „tylko ci, którzy mogą zbudować słuchających”.

Każdy, kto w klasztorze ma objąć funkcję, w której „jest widoczny” lub w której inni zaczynają bezpośrednio zależeć od niego, przechodzi przez rytuał prośby o modlitwę wstawienniczą braci. Jest to taka modlitwa, w której prosi się dla niego o to, by „Bóg oddalił od niego ducha wyniosłości”. Co za realizm w tym przeczuciu!

W drugiej części tego rozdziału widzimy znowu elastyczną precyzję Reguły: przepisano, w jakich warunkach ma się odbywać czytanie, tak aby była i cisza, i jakaś niezbędna komunikacja w sprawach koniecznych.

Fragment książki "Prosta droga, notatki do reguły św. Benedykta", Paweł Milcarek, Biblioteka Christianitas, Dębogora 2021

* Fragment "Reguły" św. Benedykta w tłumaczeniu o. Bernarda Turowicza OSB opublikowany w serii Źródła Monastyczne pt. "Reguła Mistrza. Reguła św. Benedykta"