Warszawo, znasz swój skarb? 500 lat „po trzykroć cudownego” Krzyża Baryczków

Od pięciu wieków cudowny Krzyż Baryczków z archikatedry warszawskiej jest otaczany nieprzerwanym kultem przez mieszkańców stolicy i turystów. W tym roku zaplanowano uroczyste 500. rocznicy sprowadzenia krucyfiksu do Warszawy.

Rocznicowe obchody zainauguruje msza święta z udziałem Konferencji Episkopatu Polski w środę, 12 marca, o godz. 19:00. Mszy będzie przewodniczył abp Tadeusz Wojda, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski, a homilię wygłosi biskup diecezji warszawsko-praskiej Romuald Kamiński.

To pierwsze wydarzenie w programie obchodów rocznicowych, organizowanych przez archidiecezję warszawską i diecezję warszawsko-praską, które potrwają prawie cały rok. Każdego 14. dnia miesiąca, od kwietnia do grudnia, w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela odmawiana będzie specjalna nowenna oraz odbędą się katechezy poświęcone krzyżowi. 

Podczas comiesięcznych spotkań katechezy o godz. 18:00 będą głosić m.in.: ks. prof. Waldemar Chrostowski, bp Michał Janocha, ks. prof. Krzysztof Pawlina oraz ks. Grzegorz Idzik. Po nich o godz. 19:00 mszy świętej połączonej z nowenną będą przewodniczyć biskupi diecezji związanych z Krzyżem Baryczków, m.in. obu diecezji warszawskich. "Zaprosiliśmy też metropolitę Bambergu, księdza seniora biskupa Ludwiga Schicka. To jest diecezja, gdzie jest Norymberga, gdzie krzyż został wykonany" - dodaje biskup pomocniczy archidiecezji warszawskiej Michał Janocha. 

Spotkania w archikatedrze warszawskiej będą przygotowaniem do głównym obchodów rocznicowych, które odbędą się 14 września, w święto Podwyższenia Krzyża Świętego, oraz 14 grudnia, pod koniec Roku Świętego, ponieważ Krzyż Baryczków jest również krzyżem jubileuszowym archidiecezji warszawskiej. "W krzyżu nadzieja", w tych słowach zawiera się połączenie jubileuszu o nadziei z Krzyżem Baryczkowskim, jak wyjaśnia bp Janocha.

Krzyż Baryczków to także ważny obiekt kulturowy i artystyczny, dlatego w ramach obchodów rocznicowych odbędą się nie tylko celebracje liturgiczne.

Muzeum Archidiecezji Warszawskiej przyjmuje zgłoszenia grup, które chciałyby poznać historię krzyża podczas wizyty w katedrze. Muzeum zamówiło również obraz poświęcony Krzyżowi Baryczków u wybitnego polskiego artysty Ignacego Czwartosa. Jego prezentacja odbędzie się w muzeum 3 września.

Niedługo rozpocznie zostanie ogłoszony również konkurs dla młodzieży, uczniów szkół średnich oraz studentów.

Powstały też dwa krótkie filmy, w tym specjalny utwór pt. "O Jezu z warszawskiej katedry" autorstwa ks. Rafała Jaworskiego, oraz książka o historii Krzyża Baryczków wraz z rozważaniami Drogi Krzyżowej, które napisał rzeźbiarz Łukasz Krupski, autor stacji Drogi Krzyżowej w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela.

W ramach działań popularyzatorskich jesienią odbędzie się wykład z cyklu „Duchowość dla Warszawy" poświęcony Krzyżowi Barczyczków, natomiast 29 maja na wydziale „Artes Liberales" Uniwersytetu Warszawskiego odbędzie się konferencja naukowa pt. "Słodkie drzewo, słodkie gwoździe. Konteksty historyczne i kulturowe Krzyża Baryczkowskiego", współorganizowana przez bp. Janochę.

Gotycki krucyfiks sprowadził w 1525 roku z Norymbergi bogaty kupiec i rajca warszawski Jerzy Baryczka. Stąd też nazwa "Baryczkowski". Krzyż został wykonany pod koniec XV lub na początku XVI wieku w Norymberdze. "Nie ma w Warszawie starszego obiektu kulturowego i artystycznego, otoczonego nieprzerwanym kultem. Także można powiedzieć, że tu jest serce Warszawy" - mówi bp Janocha.

Krzyż Baryczkowski umieszczony w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela jest nierozerwalnie związany z historią Warszawy, przetrwał lata zaborów, wojen i klęsk. W czasie II wojny światowej katedra leżała w gruzach, ale krzyż ocalał.

Często przytaczanym dowodem szczególnego kultu tego krzyża są wydarzenia z Powstania Warszawskiego. W czasie walk o Stare Miasto 16 sierpnia 1944 r. został on wyniesiony z płonącej archikatedry przez ks. Wacława Karłowicza z pomocą dwóch sanitariuszek harcerskiego batalionu Armii Krajowej "Wigry": Barbary Gancarczyk-Piotrowskiej ps. Pająk i Teresy Potulickiej-Łatyńskiej ps. Michalska.

Uratowany krucyfiks ostatecznie trafił do szpitala powstańczego w podziemiach kościoła św. Jacka na Nowym Mieście. Tam miała się zdarzyć wzruszająca historia o tym, jak kapelan szpitala, który w ciemnościach miał udzielać sakramentu namaszczenia umierającym powstańcom, udzielił go również Jezusowi z Krzyża Baryczków.

Po wojnie jego powrót do Kaplicy Baryczkowskiej w Niedzielę Palmową 1948 roku był wielką manifestacją wiary mieszkańców Warszawy.

Przed tym krzyżem modlili się w ważnych dla narodu chwilach królowie i prezydenci oraz dwóch papieży - Jan Paweł II i Benedykt XVI. "Nie ma w Warszawie tak omodlonego krzyża jak ten" - mówi bp Janocha. Krucyfiks Baryczkowski jest nazywany "cudownym".

Zdaniem bp. Janochy krzyż jest "po trzykroć cudowny". "Jako dzieło sztuki jest cudem artystycznym. Jego istnienie w mieście skazanym na nieistnienie jest cudem historycznym. Jego nieprzerwany przez pięć stuleci kult, który można opisać, oraz indywidualne doświadczenia spotkania, których nie można opisać – są cudem teologicznym. Te trzy cuda – artystyczny, historyczny i teologiczny - w przedziwny sposób splatają się ze sobą w historii ludzi i pokoleń Warszawy i Mazowsza, jak natura, kultura i łaska" - wyjaśnia bp Janocha w eseju poświęconym krzyżowi.

Źródło: Biuro prasowe Archidiecezji Warszawskiej