Czy wierzymy w tego samego Boga? Dzień Islamu w Kościele katolickim w Polsce

Dzień Islamu w Kościele katolickim w Polsce to jeden z elementów dialogu międzyreligijnego, od połowy XX w. stanowiący ważny składnik życia Kościołów chrześcijańskich. Cezurą pozostaje tu II Sobór Watykański i jego rola w otwarciu wspólnoty katolickiej na dialog z innymi wyznaniami oraz religiami.

Obchody Dnia Islamu, jak i dialog w ogóle, spotykają się z brakiem zrozumienia oraz oskarżeniami o „rozmywanie” prawdziwej religii lub próby uzgadniania wspólnych zasad wiary. Szczególnie niezrozumienie dotyczy zatem samej istoty tego dialogu.

Chcąc mówić o dialogu międzyreligijnym musimy wiedzieć, czym tak naprawdę on jest i na jakich płaszczyznach jest prowadzony. Pomocne są tu m.in. dokumenty Kościoła katolickiego. Jednym z nich jest tekst zatytułowany Postawa Kościoła wobec wyznawców innych religii (zwany czasem w skrócie Dialog i misja” – D&M) opublikowany w 1984 r. przez Watykański Sekretariat ds. Niechrześcijan (w 1989 r. przemianowany przez Jana Pawła II na Papieską Radę ds. Dialogu Międzyreligijnego – PRDM).

W paragrafach opatrzonych numerami 30-35 autorzy dokumentu zaproponowali podział dialogu międzyreligijnego na cztery zasadnicze formy. Mogą być one praktykowane oddzielnie lub w połączeniu z innymi – czyli formy te nie są od siebie oddzielone, ale mogą się wzajemnie przenikać i uzupełniać.

1. Dialog życia codziennego – gdy sąsiedzi, wyznawcy różnych religii, dzielą swoje radości i cierpienia, problemy i troski, pomagają sobie wzajemnie, jednocześnie poznając racje religijne kierujące postępowaniem drugiego.

2. Dialog dzieł – w ramach których prowadzi się współpracę na płaszczyźnie humanitarnej, społecznej, ekonomicznej i politycznej w celu integralnego rozwoju i wyzwolenia człowieka.

3. Dialog ekspertów – „Pozwalający na skonfrontowanie, pogłębienie i ubogacenie religijnego dziedzictwa każdej ze stron, a także na wykorzystanie ich bogactwa w rozwiązywaniu problemów, które w ciągu dziejów stają przed ludzkością” (D&M nr 33).

4. Dialog doświadczenia religijnego – w którym osoby zakorzenione w swych tradycjach dzielą się swoimi bogactwami duchowymi: modlitwą i kontemplacją, wiarą i drogami poszukiwania Boga.

Jeśli chodzi o podejście Kościoła katolickiego do dialogu, to punktem wyjścia jest deklaracja II Soboru Watykańskiego Nostra aetate. W punkcie trzecim tego dokumentu czytamy:

W Polsce dialog międzyreligijny z muzułmanami prowadzony jest we wszystkich wymienionych wyżej formach, ale ze względu na niewielką liczbę muzułmanów (ok. 0,08-0,09 procenta ludności) nie wszędzie i nie tak intensywnie jak w innych miejscach świata. Jednak Dzień Islamu w Kościele katolickim w Polsce jest inicjatywą wyjątkową nawet na tle całej Europy.

Obchodzimy go z inicjatywy Rady Wspólnej Katolików i Muzułmanów, która powstała w 1997 r. Rada stawia sobie za cel propagowanie dialogu między wyznawcami tych dwóch religii w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej. Dąży także do stworzenia atmosfery sprzyjającej swobodzie praktyk religijnych, przy jednoczesnym poszanowaniu odrębności każdej ze stron. Prowadzi też działalność informacyjną o religii, kulturze, historii i tradycji obu stron w celu przezwyciężania stereotypów i uprzedzeń.

Mimo katolicko-sunnickiego charakteru, Rada jest otwarta na pozostałe wyznania chrześcijańskie oraz inne kierunki ortodoksyjnego islamu. Na czele Rady stoi dwóch współprzewodniczących: jeden ze strony katolickiej i jeden ze strony muzułmańskiej.

Konferencja Episkopatu Polski na prośbę Rady wpisała w 2001 r. Dzień Islamu w Kościele katolickim w Polsce do oficjalnego kalendarza liturgicznego. Obchodzony jest on 26 stycznia, po zakończeniu Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan (przed rozpoczęciem Tygodnia Modlitw obchodzony jest od 1998 r. Dzień Judaizmu).

Obchody Dnia Islamu organizowane są w wielu miastach (m.in. w Warszawie, Krakowie, Lublinie, Olsztynie czy Płocku) i przybierają różne formy dialogu: doświadczenia religijnego czy prezentacji ekspertów lub dzieł. Zawsze jednak służą jednemu celowi, czyli obopólnemu poznawaniu się i budowaniu wzajemnego szacunku. Co roku obchody podporządkowane są innemu tematowi, zaczerpniętemu z przesłania Papieskiej Rady ds. Dialogu Międzyreligijnego do muzułmanów na zakończenie miesiąca postu, ramadanu.

W 2018 roku Dzień Islamu odbywał się pod hasłem „Chrześcijanie i muzułmanie: troska o wspólny dom”. W 2019 r. brzmiało ono: „Chrześcijanie i muzułmanie: od współzawodnictwa do współpracy". 2020 r. to hasło:„Katolicy i muzułmanie w służbie powszechnego braterstwa”. 2021: „Chrześcijanie i muzułmanie: razem chroniąc miejsca kultu”. Tegoroczne obchody przybrały zaś motto: „Chrześcijanie i muzułmanie świadkami nadziei”.

W trakcie centralnych obchodów Dnia Islamu odczytywane są fragmenty Pisma Świętego i Koranu dotyczące tematu przewodniego. Ma też miejsce dwugłos chrześcijańsko-muzułmański, w którym eksperci przedstawiają podejście swoich religii do danego zagadnienia. Na koniec, po odmówieniu modlitw przez wyznawców obu religii, następuje tradycyjnie przekazanie sobie znaku pokoju i wspólna agapa.

Z okazji Dnia Islamu co roku Rada przygotowuje wkładkę do „Biuletynu Ekumenicznego”. Zawiera ona tłumaczenie watykańskiego przesłania na koniec ramadanu, cytaty z Pisma Świętego i Koranu odpowiadające tematowi przesłania oraz przykładową modlitwę wiernych do odmówienia w czasie nabożeństwa.

W odpowiedzi lub równolegle z Dniem Islamu muzułmanie polscy podejmują własne inicjatywy służące zbliżeniu z wyznawcami chrześcijaństwa. Najstarsza organizacja wyznaniowa polskich muzułmanów, Muzułmański Związek Religijny w RP, zaprasza chrześcijan na modlitwy o pokój do istniejącej od XVII w. gminy wyznaniowej w Bohonikach.

Drugi muzułmański związek wyznaniowy, Liga Muzułmańska w RP, organizuje zaś w maju w Katowicach Dzień Chrześcijaństwa wśród muzułmanów w Polsce. Uczestniczą w nim nie tylko katolicy, ale też chrześcijanie innych wyznań i przedstawiciele judaizmu.

Dzień Islamu w Kościele katolickim w Polsce to realizacja soborowej deklaracji na temat muzułmanów i jej wezwania do wzajemnej pracy na rzecz porozumienia, pokoju i wolności. Pomaga on katolikom lepiej poznać religię, która obecnie wzbudza tyle kontrowersji, a która w Polsce nie jest dobrze znana. Pokazuje na podstawie corocznych tematów przewodnich (były to np. rodzina, zwalczanie przemocy, wychowanie młodzieży do życia w pokoju), jak wiele wyznawców obu religii łączy i że wspólnie mogą działać dla dobra ludzkości.

To właśnie ta inicjatywa, Dzień Islamu, zaowocowała gestami dialogowymi ze strony polskich muzułmanów, którzy pokazują, że idea wzajemnego poznania i porozumienia im także jest bliska.