Ksiądz opowiada: W życiu nie widziałem t a k i e j „adoracji”! Sam chciałbym tak wierzyć!

Dom pomocy społecznej prowadzony przez siostry zakonne, zamieszkany przez osoby o różnych stopniach niepełnosprawności intelektualnej. Msza święta dla mieszkańców. Podczas udzielania Komunii ksiądz widzi kątem oka, że jeden z chłopców po powrocie do ławki ukradkiem wyjmuje hostię z ust. Zaniepokojony patrzy, co będzie dalej.

Siostra siedząca o ławkę dalej uspokaja księdza gestami. Chłopak ukrywa hostię w zagłębieniu dłoni i pochylony długo się w nią wpatruje, wypowiadając półgłosem niezrozumiałe dla nikogo poza nim samym słowa. Na koniec tej wyraźnie ożywionej rozmowy całuje ją, połyka, a potem zapamiętale liże wnętrze dłoni, na której przed chwilą trzymał Najświętszy Sakrament.

Ksiądz kończy mszę ze łzami w oczach. Ma je także, opowiadając o tym zdarzeniu po kilku latach. Na koniec opowiadania mówi:

Doświadczenie rodziców i opiekunów osób niepełnosprawnych intelektualnie pokazuje, że w wielu przypadkach cechuje je coś, co można by nazwać głęboką intuicją wiary. Ich możliwości porozumiewania się z otoczeniem są nieraz bardzo ograniczone, ale w kontakcie z Panem Bogiem te ograniczenia wydają się nie mieć znaczenia. Sprawiają nieraz wrażenie, jakby widziały więcej niż my, i pewnie rzeczywiście tak jest.

Ich życie intelektualne jest ogromnie proste – nieraz na poziomie kilkuletniego dziecka – tymczasem Jezus sam przecież wychwalał Ojca, który ukrył pewne rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawił je prostaczkom (Łk 10,21). Możemy spokojnie założyć, że chodziło Mu o coś więcej niż o romantyczne pierwszeństwo „czucia i wiary” przed „szkiełkiem i okiem”.

Nie ma żadnych powodów, by znakomita większość niepełnosprawnych intelektualnie nie mogła w pełni uczestniczyć w Eucharystii. Potwierdza to również analiza Kodeksu prawa kanonicznego, który porusza kwestię dopuszczania do Komunii Świętej w kanonach 912-914  – i dalej, ale w omawianym przypadku istotne są zasadniczo te trzy. Należy przy tym wziąć pod uwagę, że w świetle prawa kanonicznego osoby z niepełnosprawnością intelektualną zrównane są z dziećmi jako nie w pełni świadome swojego działania (por. kan. 852 § 2).

Pewne wątpliwości mogłyby budzić wymogi „wystarczającego rozeznania” i „dokładnego przygotowania” (kan. 913) oraz nałożony na proboszcza obowiązek czuwania „nad tym, by do Stołu Pańskiego nie dopuszczać dzieci, które nie osiągnęły używania rozumu” (kan. 914; „używanie rozumu” to termin, którym prawo kanoniczne określa zazwyczaj stan świadomości).

Trzeba jednak zauważyć, że już drugi paragraf pierwszego z tych kanonów przewiduje i dopuszcza wyjątek zarówno w kwestii rozeznania, jak i przygotowania. Ogranicza on stawiane wymogi do tego, by dziecko potrafiło odróżnić Ciało Chrystusa od zwykłego chleba i mogło je przyjąć z szacunkiem.

Kanon ten dotyczy co prawda dzieci znajdujących się w niebezpieczeństwie śmierci, które nie są jeszcze w pełni świadome, jednak można go z powodzeniem odnieść także do osób z niepełnosprawnością intelektualną. One także – nie z własnej przecież winy – pozbawione są pełnej świadomości.

Zasadniczo pozostaje więc kwestia rozeznania, czy dana osoba niepełnosprawna ma świadomość, że hostia przyjmowana podczas mszy to coś więcej niż zwykły kawałek chleba.

Znajomy kapłan posługujący w jednej z polskich diecezji niepełnosprawnym intelektualnie niesłyszącym i niemówiącym znalazł na to bardzo prosty sposób. Pokazuje takiej osobie – dziecku lub dorosłemu – hostię, jakiej używa się do sprawowania Eucharystii, i dwa piktogramy. Jeden przedstawia zwykły chleb, drugi chleb ze znakiem krzyża. Ksiądz decyduje o udzielaniu danej osobie Komunii, jeśli stale wskazuje ona na drugą grafikę („test” powtarza kilkukrotnie w odpowiednich odstępach czasu, by wykluczyć ryzyko przypadkowego trafienia).

Jak widać, wystarczy nieco dobrych chęci i kreatywności, by uniknąć sytuacji odsuwania od pełnego uczestnictwa w Eucharystii wielu osób niepełnosprawnych.

Zawsze warto przemyśleć też formę udzielania Komunii osobom z niepełnosprawnościami. Nie należy zamykać się w utartych schematach, zwłaszcza w przypadkach, gdy niepełnosprawność intelektualna połączona jest z jakąś formą niepełnosprawności fizycznej.

Czasem takiej osobie wygodniej będzie przyjąć cząstkę konsekrowanej hostii lub nieco Krwi Pańskiej (podanej na łyżeczce przeznaczonej tylko do tego celu). Jezus i tak jest przecież obecny cały nawet w odrobinie Najświętszych Postaci.

Zwłaszcza w przypadku Pierwszej Komunii warto też zastanowić się, czy nie lepiej będzie, by osoba niepełnosprawna przystąpiła do niej w sposób indywidualny, zamiast robić to podczas długiej zbiorowej uroczystości. Nie dlatego, że komuś miałaby przeszkadzać czy nie podobać się jej obecność, ale ze względu na jej własny komfort – zarówno psychiczny, jak i fizyczny.

Oczywiście, mogą zdarzyć się przypadki, kiedy trafimy na świeckich lub duchownych z deficytami wrażliwości. Nietrudno wtedy o przykrości i zranienia. Pozostaje wtedy pamiętać o słowach Jezusa: „Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie, nie przeszkadzajcie im” (Mk 10,14) i o Jego oburzeniu na tych, którzy przeszkadzać próbowali.