10 kluczowych kwestii dotyczących religii wg znanego socjologa Petera Bergera

Peter Berger uparcie powtarzał, że religia pozostaje w naszych czasach nieodmiennie ważna.

Peter Berger (1929 – 2017) był znanym socjologiem i teologiem, założycielem Instytutu ds. Kultury, Religii i Spraw Ogólnoświatowych na Uniwersytecie Bostońskim. Jego praca naukowa przyczyniła się znacząco do rozwoju socjologii wiedzy i socjologii religii. Jego spuścizna obejmuje m.in. pojęcie społeczeństwa, w którym jednostka postrzegana jest jako produkt społeczeństwa, determinowany zarówno przez własną biografię, jak i przez środowisko. A jakie było podejście Bergera do religii? Oto 10 punktów podsumowujących najważniejsze teorie uczonego na ten właśnie temat.

1. Analizując religię z punktu widzenia socjologii, należy przyjąć postawę ateisty. Jest to ateizm metodologiczny, powodowany pragnieniem zrozumienia religii jako zjawiska właściwego człowiekowi. Nie oznacza on bynajmniej postawy agresywnej czy obojętnej wobec religii.

2. Religia rodzi się jako zbiorowa odpowiedź na groźbę nieporządku i chaosu. Berger uważał, że poszukiwanie sensu jest antropologicznym imperatywem.

3. Religie pozwalają zrozumieć niemal wszystko, co otacza człowieka, pozostawiając niewiele elementów bez wyjaśnienia. Przez tysiąclecia religie stanowiły budowane przez społeczności struktury, używane jako bariery ochronne dla — jakże kruchej — kondycji ludzkiej.

4. Religia jest odwieczna, jednak poszczególne religie są „dziećmi” swojej ery. Potrzeba religii ma charakter uniwersalny i podwaliny biologiczne, lecz konkretne formy, jakie potrzeba ta przyjmuje, są z nadania społecznego i zależą od kontekstu. Berger zwraca szczególną uwagę na ten aspekt.

Czytaj także:
5 wynalazków chrześcijaństwa, które zmieniły Europę

5. Doświadczenie religijne jednostki byłoby ulotne bez wymiaru instytucjonalnego, który utrwala to doświadczenie i pozwala na jego przekazywanie kolejnym pokoleniom.

6. Cechą charakterystyczną dla religii jest kreowanie świętego kosmosu, który pośredniczy w relacjach z transcendencją. Jak twierdzi Peter Berger, religie wprowadzają rozgraniczenie pomiędzy sacrum i profanum.

7. Berger pojmuje sacrum jako tajemniczą, przemożną moc, której nie sposób przypisać konkretnym przedmiotom, miejscom lub okresom w dziejach. Sacrum to coś nadzwyczajnego, co wyzwala jednostkę z jej powszedniej, codziennej rzeczywistości.

8. Rytuały religijne wspierają naszą pamięć o świecie świętości i pozwalają nam odtworzyć pierwotne mistyczne doświadczenie.

Czytaj także:
Religijność młodych na rozdrożu. „Czy sprawy można zmienić?”

9. Sekularyzacja jest zagadnieniem, które nakłoniło Bergera do rewizji wcześniejszych poglądów. Początkowo uważał, że sekularyzacja rozpoczęła się w dobie oświecenia oraz że modernizacja społeczeństwa prowadzi do utraty znaczenia religii. Podając powyższą tezę krytycznemu osądowi i konfrontując ją z teoriami i refleksjami innych socjologów, Berger zmienił swoje poglądy i ogłosił, że nie istnieje bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy modernizacją i sekularyzacją, a także, że w pewnych miejscach na świecie religia przeżywa swój największy, jak dotąd, rozkwit.

10. Pluralizm: Berger uważał, że modernizacja nie powoduje sekularyzacji. Ona prowadzi do pluralizmu, do sytuacji, w której w jednej społeczności i w jednym kontekście współistnieją różnorodne systemy wiary. Oznacza to, że religia nie jest już czymś, co człowiek przyjmuje za coś oczywistego, jak miało to miejsce w przeszłości. Obecnie religia stała się jednym z wielu aspektów życia jednostki, która może ją wybrać lub nie.

Czytaj także:
Czy Polacy stają się mniej religijni? Rozmowa z socjologiem

Czytaj także:
Małżeństwa uczestniczące wspólnie w praktykach religijnych są szczęśliwsze. Udowodnione naukowo!

Tekst pochodzi z angielskiej wersji portalu Aleteia